Trong những năm gần đây, kombucha là một loại trà lên men tự nhiên đã trở thành thức uống được săn đón khắp thế giới nhờ vào những lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe, đặc biệt với hệ tiêu hóa. Không chỉ xuất hiện trong các siêu thị, nhà hàng hay quán cà phê sức khỏe, kombucha còn được nhiều người tự tay làm tại nhà để kiểm soát chất lượng và sáng tạo theo khẩu vị riêng. Trong bài viết này, hãy cùng FPT Shop tìm hiểu cách làm kombucha đơn giản, tiết kiệm và an toàn ngay trong chính căn bếp của bạn.

Kombucha là gì?

Kombucha là một loại trà lên men tự nhiên, có nguồn gốc từ châu Á cách đây hơn 2.000 năm. Được làm từ trà đen hoặc trà xanh, đường và một “mẹ nấm” gọi là SCOBY (Symbiotic Culture Of Bacteria and Yeast – cộng sinh của vi khuẩn và nấm men), kombucha sau quá trình lên men sẽ có vị chua nhẹ, hơi sủi bọt, tương tự như nước ngọt có gas, nhưng không chứa chất bảo quản hay hương liệu nhân tạo.

Không chỉ thơm ngon và độc đáo, kombucha còn chứa nhiều probiotic, acid amin, enzyme và vitamin nhóm B – các thành phần hỗ trợ hệ tiêu hóa, tăng cường miễn dịch, thải độc gan và chống oxy hóa.

Lợi ích của kombucha với sức khỏe

Trước khi đi vào cách làm kombucha, hãy cùng điểm qua những lợi ích mà thức uống đặc biệt này mang lại:

• Cải thiện tiêu hóa: Nhờ vào các lợi khuẩn probiotic hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
• Tăng cường miễn dịch: Các enzyme và vitamin B giúp cơ thể tăng sức đề kháng.
• Giải độc cơ thể: Axit gluconic có khả năng giúp gan thải độc hiệu quả.
• Hỗ trợ kiểm soát cân nặng: Kombucha có vị ngọt nhẹ tự nhiên nhưng ít calorie, phù hợp với người ăn kiêng.
• Giảm căng thẳng và nâng cao tinh thần: Nhiều người chia sẻ cảm giác tỉnh táo, tập trung tốt hơn sau khi uống kombucha.

Nguyên lý hoạt động trong quá trình lên men

Hiểu cơ chế hoạt động là bước quan trọng để bạn làm chủ được cách làm kombucha tại nhà:

• Giai đoạn 1: Vi khuẩn và nấm men trong SCOBY tiêu thụ đường trong trà, tạo ra acid gluconic, axit lactic, ethanol và khí CO2 – chính là nguyên nhân tạo nên hương vị chua nhẹ và sủi bọt.
• Giai đoạn 2 (nếu thực hiện): Kombucha sau lên men được đóng chai và lên men lần hai với trái cây để tạo hương vị đa dạng và nhiều bọt hơn.

Chuẩn bị nguyên liệu và dụng cụ

Để áp dụng đúng cách làm kombucha, bạn cần chuẩn bị một số nguyên liệu và dụng cụ cơ bản:

Nguyên liệu

• Trà: Trà đen là phổ biến nhất, nhưng bạn có thể dùng trà xanh, ô long… Tránh trà có tinh dầu như trà hoa nhài, bạc hà vì ảnh hưởng đến SCOBY.
• Đường trắng: Đường mía trắng là phù hợp nhất để nuôi SCOBY. Không dùng đường ăn kiêng hoặc đường nâu.
• Nước lọc đun sôi để nguội: Nước sạch, không chứa clo.
• SCOBY: Có thể mua hoặc xin từ người đã làm kombucha.
• Trà kombucha nền (starter tea): Khoảng 10–15% thể tích trà là kombucha cũ để hỗ trợ quá trình lên men.

Dụng cụ

• Hũ thủy tinh có miệng rộng (1–3 lít)
• Vải mỏng hoặc khăn giấy để đậy (không dùng nắp kín)
• Dây thun buộc vải
• Muỗng gỗ hoặc nhựa (không dùng kim loại)
• Phễu, chai thủy tinh để đựng thành phẩm

Hướng dẫn cách làm kombucha tại nhà – Chi tiết từng bước

Bước 1: Pha trà

• Đun 1 lít nước sôi, thêm 2–3 túi trà hoặc 2 muỗng trà khô.
• Ngâm 10 phút rồi vớt bã trà.
• Thêm 80–100g đường trắng, khuấy tan.
• Để trà nguội hoàn toàn về nhiệt độ phòng.

Bước 2: Kết hợp với SCOBY

• Cho trà đã nguội vào hũ thủy tinh.
• Thêm vào khoảng 100–150ml trà kombucha nền.
• Nhẹ nhàng đặt SCOBY lên mặt nước (nó có thể chìm, sau sẽ nổi).

Bước 3: Ủ lên men

• Dùng khăn sạch đậy miệng hũ và buộc chặt bằng dây thun.
• Đặt hũ ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp, trong 7–14 ngày tùy theo thời tiết và khẩu vị (thích chua hay ngọt).
• Sau 5 ngày có thể nếm thử hàng ngày để chọn thời điểm dừng lên men phù hợp.

Bước 4: Lọc và đóng chai

• Gắp SCOBY ra để riêng vào hũ khác cùng một ít kombucha nền để bảo quản cho lần sau.
• Lọc kombucha qua rây, rót vào chai thủy tinh.
• Có thể thêm trái cây, gừng, chanh, dứa… để lên men lần hai (ủ thêm 2–3 ngày trong chai kín).

Một số hương vị phổ biến trong cách làm kombucha biến tấu

Dưới đây là một số hương vị phổ biến thường được sử dụng trong cách làm kombucha biến tấu, giúp tăng hương vị và giá trị dinh dưỡng cho loại đồ uống lên men này:

Kombucha gừng

Gừng là lựa chọn tuyệt vời cho những ai yêu thích vị cay nhẹ, thơm nồng và cảm giác ấm bụng. Trong giai đoạn lên men thứ hai, chỉ cần thêm vài lát gừng tươi vào chai kombucha đã ủ sẵn, để lên men thêm 2–3 ngày là có ngay một mẻ kombucha gừng giúp hỗ trợ tiêu hóa, chống viêm và tăng cường miễn dịch.

Kombucha chanh dây

Chanh dây (passion fruit) mang đến vị chua thanh, thơm đặc trưng rất dễ chịu. Khi kombucha lên men xong giai đoạn đầu, bạn có thể cho vào mỗi chai khoảng 1–2 thìa nước chanh dây nguyên chất hoặc có lẫn hạt để tạo thêm kết cấu. Hương vị này đặc biệt thích hợp dùng lạnh trong mùa hè.

Kombucha việt quất

Việt quất (blueberry) không chỉ giúp tạo màu tím đẹp mắt mà còn bổ sung chất chống oxy hóa. Trong cách làm kombucha vị việt quất, bạn có thể sử dụng quả tươi hoặc đông lạnh, nghiền nhẹ rồi cho vào chai kombucha. Sau vài ngày lên men, bạn sẽ có loại thức uống vừa ngon vừa tốt cho da và tim mạch.

Kombucha dứa và bạc hà

Dứa ngọt thanh và bạc hà the mát kết hợp cùng nhau tạo nên loại kombucha có vị nhiệt đới, sảng khoái và dễ uống. Bạn chỉ cần cắt nhỏ vài miếng dứa và thêm vài lá bạc hà vào kombucha sau khi lên men đợt đầu. Sau 2–3 ngày, hương vị sẽ thấm đều, rất hấp dẫn.

Kombucha cam quế

Cam bổ sung vitamin C và quế mang hương thơm ấm nồng, đây là lựa chọn tuyệt vời cho mùa lạnh. Cách làm kombucha cam quế đơn giản: dùng vài lát cam tươi hoặc vỏ cam + 1 thanh quế nhỏ cho vào chai kombucha và lên men thêm 2–3 ngày. Kết quả là một ly kombucha thơm ngon với dư vị sâu lắng.

Kombucha dâu tây và chanh

Dâu tây kết hợp với chanh tươi tạo nên một loại kombucha thanh mát, ngọt dịu và dễ gây “nghiện”. Cắt đôi dâu tây và thêm một ít nước cốt chanh vào kombucha đã lên men, để trong chai kín thêm 2 ngày. Loại thức uống này rất được ưa chuộng trong các phiên bản homemade.

Cách bảo quản kombucha đúng chuẩn

Dưới đây là cách bảo quản kombucha đúng chuẩn để giữ được hương vị thơm ngon, độ lên men ổn định và đảm bảo an toàn khi sử dụng:

Bảo quản kombucha sau khi lên men lần 1 (primary fermentation)

Sau khi quá trình lên men lần 1 hoàn tất (thường từ 7–10 ngày), bạn nên lọc kombucha ra khỏi bình lên men và tách riêng phần men Scoby. Phần nước kombucha lúc này có thể được dùng ngay hoặc tiếp tục lên men lần 2 để tạo hương vị và ga. Trong giai đoạn này, nên đổ kombucha vào chai thủy tinh có nắp kín, rửa sạch, khô ráo.

Bảo quản kombucha trong quá trình lên men lần 2 (secondary fermentation)

Ở bước này, kombucha thường được bổ sung hương liệu như trái cây, gừng, bạc hà hoặc hoa khô để tạo mùi vị đặc trưng. Sau khi cho vào chai, bạn đậy kín nắp và để ở nhiệt độ phòng (20–25°C) trong 2–5 ngày. Trong thời gian này, các loại vi khuẩn và nấm men sẽ tiếp tục hoạt động, tạo ga tự nhiên. Nhớ kiểm tra độ ga thường xuyên để tránh chai bị nổ.

Bảo quản kombucha trong tủ lạnh

Sau khi kombucha đạt được vị và độ ga mong muốn, bạn nên cho vào tủ lạnh để làm chậm quá trình lên men và giữ được hương vị ổn định. Nhiệt độ lý tưởng là từ 2–4°C. Kombucha có thể bảo quản lạnh trong khoảng 1–3 tháng, nhưng nên dùng trong vòng 2 tuần đầu để đảm bảo hương vị ngon nhất.

Không để kombucha tiếp xúc ánh sáng và nhiệt độ cao

Kombucha rất nhạy cảm với nhiệt độ và ánh sáng. Không nên để kombucha đã lên men ở gần cửa sổ, bếp lò, hoặc nơi có ánh nắng trực tiếp vì điều này dễ khiến vi khuẩn có hại phát triển và làm hỏng thức uống. Hãy bảo quản trong nơi khô ráo, tối và mát mẻ.

Sử dụng chai lọ phù hợp

Khi bảo quản kombucha, nên dùng chai thủy tinh có nắp đậy kín hoặc nắp bật để giữ được khí ga. Không nên dùng chai nhựa vì axit nhẹ trong kombucha có thể phản ứng với nhựa, gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Ngoài ra, thủy tinh cũng dễ vệ sinh và không ám mùi.

Dấu hiệu kombucha bị hỏng và cần bỏ

Nếu kombucha xuất hiện mùi hôi, vị lạ bất thường (chua gắt, đắng mạnh), hoặc có nấm mốc màu xanh, đen, cam nổi trên mặt, thì đó là dấu hiệu thức uống đã bị hỏng. Khi phát hiện những dấu hiệu này, bạn nên bỏ ngay để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.

Lưu ý khi bảo quản men Scoby

Nếu bạn chưa tiếp tục lên mẻ kombucha mới, hãy bảo quản Scoby trong một lọ thủy tinh có sẵn một ít kombucha (Scoby hotel) ở nhiệt độ phòng, nơi mát mẻ, tránh ánh sáng. Thay dung dịch kombucha trong bình chứa Scoby mỗi 2–4 tuần để nuôi men khỏe mạnh.

Những lỗi thường gặp khi làm kombucha và cách khắc phục

SCOBY nổi váng mốc

• Nguyên nhân: trà quá nóng, môi trường quá ẩm, tay bẩn khi thao tác.
• Khắc phục: bỏ mẻ bị mốc, vệ sinh kỹ, luôn đậy kín bằng vải sạch.

Kombucha quá chua

• Nguyên nhân: lên men quá lâu.
• Cách khắc phục: rút ngắn thời gian lên men, nếm thử thường xuyên từ ngày thứ 5.

Kombucha không sủi bọt

• Nguyên nhân: không có lên men lần hai, hoặc chai không kín.
• Cách khắc phục: thêm trái cây, đóng chai kín và ủ thêm 2–3 ngày ở nhiệt độ phòng.

Cách nhân giống SCOBY cho các mẻ kế tiếp

Một phần thú vị trong cách làm kombucha là khả năng nhân giống SCOBY liên tục:

• Sau mỗi mẻ lên men, SCOBY “con” sẽ hình thành trên mặt trà.
• Bạn có thể tách ra để làm nhiều mẻ hoặc tặng bạn bè.
• Bảo quản SCOBY bằng cách để trong hũ riêng cùng kombucha nền, bảo quản ở nhiệt độ phòng tối đa 4 tuần, hoặc trong ngăn mát tủ lạnh.

Lưu ý về an toàn khi làm kombucha tại nhà

• Tuyệt đối không dùng kim loại để tiếp xúc trực tiếp với SCOBY hoặc kombucha (ảnh hưởng quá trình lên men).
• Trà và nước phải nguội hoàn toàn trước khi cho SCOBY vào.
• Dụng cụ và tay phải sạch, tránh nhiễm khuẩn.
• Nếu thấy mùi lạ, màu lạ (xanh, cam, đỏ), nấm mốc lông – nên bỏ cả mẻ để đảm bảo an toàn.

Kombucha và người dùng đặc biệt

Dù kombucha có nhiều lợi ích, một số nhóm người cần lưu ý:

• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Người nhạy cảm với caffeine hoặc axit: Có thể chọn trà decaf hoặc pha loãng kombucha khi uống.
• Trẻ em: Có thể uống nhưng với liều lượng thấp.

Kết luận

Thực hành cách làm kombucha không chỉ mang lại một thức uống thơm ngon, tốt cho sức khỏe mà còn là hành trình khám phá vi sinh học thú vị và đầy sáng tạo. Bạn sẽ cảm thấy thích thú khi mỗi lần mở nắp chai, nghe tiếng xì bọt và thưởng thức hương vị chua ngọt nhẹ tự tay mình tạo nên.

Chỉ cần kiên nhẫn, vệ sinh sạch sẽ và thử nghiệm liên tục, bạn hoàn toàn có thể tạo ra những chai kombucha không thua gì sản phẩm thương mại, thậm chí còn mang dấu ấn riêng – một phiên bản kombucha "của riêng bạn".

Để chế biến được nhiều thức uống ngon, bổ dưỡng, giải khát cho gia đình bạn thì một chiếc máy xay sinh tố là vật dụng không thể thiếu trong gian bếp nhà bạn. Hiện tại FPT Shop đang kinh doanh đa dạng các sản phẩm máy xay chất lượng, giá tốt. Bạn có thể tham khảo nhanh tại đây nhé: .