"Mặt Trăng là món quà từ vũ trụ", nhà sáng lập Amazon Jeff Bezos nói về vai trò của Mặt Trăng và cách sử dụng nó làm "căn cứ" để đặt các dự án trong không gian tại sự kiện Italian Tech Week 2025 tháng trước.

Đây không phải lần đầu Bezos nói về vai trò của Mặt Trăng. Từ năm 2019 và nhiều lần xuất hiện trên truyền thông sau đó, tỷ phú Mỹ cho rằng Trái Đất cuối cùng nên dành riêng cho sự sống của con người, trong khi các hoạt động công nghiệp nặng, gồm cả xây dựng trung tâm dữ liệu AI, nên chuyển lên Mặt Trăng và trạm vũ trụ quay quanh. Ông thậm chí hình dung sẽ tạo một "con đường lên vũ trụ" để 1.000 tỷ người có thể sống và làm việc ở đó.

Elon Musk cũng ấp ủ giấc mơ chinh phục sao Hỏa từ lâu. Nhưng trong những tuần gần đây, ông nói nhiều hơn về cách sử dụng tàu vũ trụ SpaceX để triển khai các phiên bản mới của vệ tinh Starlink chạy bằng năng lượng mặt trời. Những vệ tinh này sẽ được trang bị thêm hệ thống laser tốc độ cao nhằm xây dựng trung tâm dữ liệu trong không gian.

Hôm 14/11, Musk tiếp tục khẳng định vệ tinh có thể tạo ra 100 gigawatt điện mặt trời mỗi năm, tương đương khoảng một phần tư lượng điện tiêu thụ trung bình của Mỹ mỗi năm. "Chúng tôi đã vạch ra kế hoạch để thực hiện điều đó", Musk nói trong podcast của nhà đầu tư Ron Baron.

Trước đó, Musk từng nói có thể mất khoảng 4 năm nữa để đạt khả năng tạo 100 gigawatt điện mặt trời mỗi năm. Ông thậm chí đặt tham vọng lớn hơn, đề xuất một căn cứ trên Mặt Trăng với nhiệm vụ chế tạo vệ tinh và phóng chúng lên quỹ đạo, tạo ra 100.000 gigawatt điện mỗi năm. "Tôi nghĩ, chúng ta sẽ thấy trí tuệ nhân tạo sẽ tiếp tục mở rộng cho đến khi hầu hết năng lượng mặt trời được khai thác cho mục đích tính toán", ông nói trong một sự kiện công nghệ hồi tháng 9.

Google cũng đặt tham vọng lớn cho mô hình trung tâm dữ liệu ngoài không gian. Tuần trước, công ty công bố Dự án Suncatcher, một ý tưởng "tầm cỡ" nhằm kiểm tra tính khả thi của việc vận hành các trung tâm dữ liệu AI trên quỹ đạo, được mô tả là "dự án đột phá nhằm mở rộng quy mô học máy trong không gian".

Dự kiến, Google sẽ phóng hai vệ tinh nguyên mẫu vào đầu năm 2027 để thử nghiệm phần cứng trên quỹ đạo. Trên X, CEO Google Sundar Pichai nói rằng cách thức này "đòi hỏi giải quyết rất nhiều thách thức kỹ thuật phức tạp", đặc biệt là quản lý nhiệt và độ tin cậy của hệ thống trên quỹ đạo, do đó sẽ thực hiện nhiều thí nghiệm cẩn thận trước khi thực hiện.

Nhiều công ty khác cũng đặt tham vọng đặt các hệ thống đào tạo AI bên ngoài Trái Đất. Cuối tháng trước, Nvidia đã công bố hợp tác với công ty khởi nghiệp Starcloud để phát triển các trung tâm dữ liệu chạy GPU H100 trên không gian. Trước đó, Crusoe tiết lộ kế hoạch trở thành "nhà cung cấp dịch vụ đám mây công cộng đầu tiên chạy khối lượng công việc ngoài vũ trụ", còn Lonestar Data Systems và Axiom Space cũng đang tích cực với kế hoạch xây cơ sở hạ tầng điện và dữ liệu ngoài bầu khí quyển nhằm đáp ứng nhu cầu năng lượng liên tục của trí tuệ nhân tạo và máy học, theo Tom's Hardware.

Theo giới chuyên gia, tính kinh tế hiện tại trong việc xây dựng trung tâm dữ liệu không gian là không hợp lý. Tuy nhiên, điều này có thể thay đổi trong tương lai, thậm chí chỉ trong khoảng một thập kỷ tới. "Tôi nghĩ máy chủ AI trong không gian là giải pháp kinh doanh thực sự đầu tiên, từ đó dẫn đến nhiều giải pháp khác nữa trong vài thập kỷ tới", giáo sư Phil Metzger tại Đại học Trung Florida, cựu nhân viên của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia Mỹ (NASA), nói với WSJ.

Thực tế, việc hàng loạt trung tâm dữ liệu được xây dựng tại Mỹ khiến nước này đối mặt nguy cơ khủng hoảng năng lượng. Đầu năm nay, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp về năng lượng, trong khi chính phủ Mỹ cho biết cần bổ sung thêm một lượng lớn công suất điện nhằm đáp ứng nhu cầu tăng mạnh thời gian tới.

Theo Axios, các công ty AI hiện tự xây dựng hệ thống điện trong khi chờ đợi lưới điện mới. Chẳng hạn, xAI của Musk dùng tua-bin khí làm nguồn điện tạm thời cũng như xây nhà máy điện mới, còn OpenAI đang bắt tay các đối tác nhằm bổ sung 100 gigawatt điện mỗi năm. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, nhu cầu về điện cuối cùng sẽ lớn đến mức cần di chuyển ra ngoài không gian. Ở đó, năng lượng mặt trời có thể được khai thác hiệu quả hơn. Nơi đây không có mây, không mưa bão, không đêm tối. Nhu cầu làm mát cũng có thể giảm bớt nhờ môi trường chân không ngoài vũ trụ.

"Chi phí xây dựng trung tâm dữ liệu trên không gian cuối cùng sẽ vượt chi phí xây dựng trung tâm dữ liệu trên mặt đất trong vài thập kỷ tới", Bezos phát biểu tại một hội nghị công nghệ vào tháng 10. "Không gian sẽ trở thành một trong những nơi giúp Trái Đất ngày càng tốt đẹp hơn".

Bảo Lâm tổng hợp

• 'Cơn sốt' trung tâm dữ liệu AI đang chững lại?
• Hàn Quốc sẽ xây trung tâm dữ liệu AI lớn nhất thế giới
• Trung tâm dữ liệu khiến khủng hoảng nước thêm trầm trọng
• Trung tâm dữ liệu AI một gigawatt trị giá 35 tỷ USD có gì?
• Công nghệ 'hạ nhiệt' cho các trung tâm dữ liệu