Đây là trục chính nối trung tâm thành phố với khu Nam, song lòng đường hẹp, hai bên lại có nhiều cơ sở giáo dục nên ùn tắc sáng chiều, nằm trong số những "điểm nghẽn" giao thông trầm trọng nhất của TP HCM.

Tôi tự hỏi, phía bên cảng là đất trống, thành phố không thiếu tiền đầu tư công, vì sao con đường bao năm qua không được mở rộng để người dân đi lại thuận tiện và góp phần thiết thực vào sự phát triển của thành phố? Khi đường chưa được mở, khu vực Cảng Nhà Rồng - Khánh Hội lại được đề xuất xây dựng dự án nhà ở cao tầng và bến tàu khách quốc tế.

Đầu tháng 10 năm 2024, tôi tìm gặp một số chuyên gia ở Hội Kiến trúc sư TP HCM để chia sẻ ý kiến về việc xây cảng tàu khách quốc tế tại khu vực Nhà Rồng - Khánh Hội, với tâm niệm mọi công dân đều có quyền được kiến nghị, góp ý về các vấn đề của thành phố. Nhiều người chia sẻ với nỗi băn khoăn của tôi.

Cuối tuần qua, chính quyền thành phố đã quyết định dừng xây dựng dự án nhà ở tại đây để quy hoạch thành công viên, phát triển các dịch vụ công cộng kết hợp mở rộng đường Nguyễn Tất Thành và không gian văn hóa Hồ Chí Minh. Đây là tin vui với toàn thể người dân thành phố chúng tôi.

Về mặt quy hoạch đô thị gắn với phát triển bền vững, chủ trương này theo tôi hoàn toàn đúng đắn, khoa học, không có gì phải bàn cãi. Tôi chỉ còn băn khoăn về việc Dự án cảng tàu khách quốc tế có được đưa ra khỏi khu vực Cảng Nhà Rồng - Khánh Hội hay không?

Dự án này có quy mô gần 625 tỷ đồng trên khu đất 68.618m², phục vụ việc tiếp nhận tàu khách quốc tế, tàu du lịch sức chở lên đến 1.000 khách. Theo đơn vị đề xuất, khi triển khai dự án sẽ góp phần phát triển kinh tế, du lịch sông Sài Gòn, tạo thêm địa điểm vui chơi, giải trí cho người dân. Tuy nhiên, việc đặt bến tàu tại vị trí Cảng Nhà Rồng - Khánh Hội cũng gây nhiều lo ngại về tính hiệu quả và khả năng lãng phí. Theo tôi, những nỗi lo này là có cơ sở.

Thứ nhất là về chi phí. Nếu cảng hành khách quốc tế đặt tại vị trí trên thì việc thiết kế cầu Thủ Thiêm 4 theo phương án có độ tĩnh không cố định 15 m theo đề xuất trước đây sẽ không còn phù hợp. Đó là lý do cây cầu bắc qua sông Sài Gòn, kết nối khu đô thị Thủ Thiêm chưa thể chốt phương án xây dựng, do chưa xác định được tĩnh không. TP HCM đề xuất 5 phương án xây cầu, với tổng mức đầu tư sơ bộ dao động từ 4.365 đến 8.953 tỷ đồng. Trong đó phương án được quan tâm nhất là thiết kế cầu có nhịp nâng hạ, có thể nâng tĩnh không lên đến 45 m để tàu thuyền lớn ra vào.

Phương án này có tổng mức đầu tư dự tính lên đến 6.030 tỷ đồng (bao gồm cả lãi vay), cao hơn nhiều so với phương án độ tĩnh không cố định 15 m (4.840 tỷ đồng).

Cầu Thủ Thiêm 4 dự kiến được đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP (hợp đồng BOT) nên số tiền chênh lệch 1.190 tỷ đồng này thực chất ngân sách thành phố và nhà đầu tư phải gánh thêm. Đó là chưa tính đến chi phí vận hành, bảo dưỡng phát sinh cho việc nâng hạ nhịp theo vòng đời của cây cầu.

Thứ hai là khả năng xung đột trong phương án vận hành giao thông. Cầu Thủ Thiêm 4 nối đường Nguyễn Văn Linh với đường Nguyễn Cơ Thạch. Đây là trục giao thông huyết mạch nối bờ Nam với bờ Đông của TP HCM, và nối liền hai khu đô thị hiện đại bậc nhất cả nước hiện nay là Thủ Thiêm và Phú Mỹ Hưng. Trong đó, Thủ Thiêm đang được thành phố và trung ương quy hoạch, xây dựng thành trung tâm tài chính quốc tế.

Nhưng với phương án nâng - hạ được đánh giá khả thi nhất, việc hàng nghìn phương tiện phải dừng chờ 10-15 phút để phục vụ một tàu khách đi qua sẽ gây ùn ứ về giao thông - hoàn toàn không phù hợp với tiêu chuẩn của một trung tâm tài chính vốn đòi hỏi cơ bản phải thông suốt về hạ tầng.

Thứ ba, ảnh hưởng mỹ quan đô thị: Theo Quyết định số 3457/2013 của UBND TP HCM, toàn bộ cảng Nhà Rồng - Khánh Hội nằm trong khu vực lõi trung tâm 930 ha hiện hữu. Do đó, việc xây dựng bến cảng quy mô lớn tại khu vực này sẽ gây sức ép lên giao thông và giới hạn việc mở rộng không gian văn hóa công cộng.

Thủ Thiêm còn được định hướng trở thành đô thị thông minh, sáng tạo nên cầu Thủ Thiêm 4 là công trình tạo điểm nhấn về mặt cảnh quan kiến trúc. Các phương án thiết kế cầu có tĩnh không lớn với những cột bê tông khổng lồ, thô kệch cắm xuống dòng sông Sài Gòn sẽ phá vỡ mỹ quan đô thị.

Số lượng khách quốc tế đến TP HCM bằng tàu biển trong năm 2023 và 2024 đạt khoảng 100 nghìn lượt khách, doanh thu 500 tỷ đồng. Xây dựng cảng tàu khách quốc tế chuyên dụng là cần thiết. Song, sông Sài Gòn có chiều rộng trung bình 250 m trong khi tàu chở 1.000 du khách có độ dài đến 200 m nên việc lưu thông, neo đậu không hẳn đã thuận tiện. Còn chưa kể việc ô nhiễm khí thải, âm thanh và việc con tàu nằm chình ình, choán tầm nhìn của khu vực trung tâm.

Do đó, thành phố nên xem xét triển khai xây dựng cảng tàu khách quốc tế ở vị trí đã được quy hoạch tại mũi Đèn Đỏ trên sông Nhà Bè, cách vị trí hiện hữu 10 km. Khu vực này có quỹ đất rộng, luồng hàng hải phù hợp cho việc tiếp đón tàu lớn. Cảng Nhà Rồng - Khánh Hội chỉ nên sử dụng cho du thuyền, tàu nhỏ, tàu trung chuyển phục vụ tham quan, du lịch thành phố.

Đưa dự án cảng tàu khách quốc tế ra khỏi khu vực cảng Nhà Rồng - Khánh Hội không chỉ tiết kiệm thời gian, tiền bạc cho Nhà nước - nhân dân mà còn đẩy nhanh kế hoạch xây dựng cầu Thủ Thiêm 4, vốn đã rất cấp thiết.

Bùi Võ