New York City Marathon 2025 lập kỷ lục là giải chạy lớn nhất thế giới với 59.662 người xuất phát, trong đó 59.226 người về đích.

Nhưng phía sau không khí náo nhiệt của sự kiện là bê bối đáng chú ý. 10 thành viên của một nhóm chạy tại New Jersey đã dùng số bib giả để lén tham gia đường chạy 42km danh giá.

Với tỷ lệ chấp thuận chỉ khoảng 3% và mức phí tham dự 350 USD, New York City Marathon là một trong những giải chạy khó có suất nhất thế giới. Sự cạnh tranh cao khiến không ít người tìm cách gian lận để có mặt tại vạch xuất phát.

Kết quả và hình ảnh ghi lại sau cuộc đua cho thấy 10 người trong cùng CLB chạy đã dùng bib giả, hoặc thậm chí chạy không bib, để hoàn thành toàn bộ chặng đường. Người được cho là chủ mưu đã hỗ trợ nhiều thành viên cùng CLB tạo số bib giả sau khi họ trượt vòng đăng ký chính thức.

Vụ việc gây bức xúc cho khoảng 59.000 VĐV đã đóng phí hợp lệ. Dù các runner gian lận không góp mặt trong bảng thành tích chính thức, họ vẫn sử dụng các dịch vụ của giải như trạm tiếp nước, hỗ trợ trên đường chạy và hệ thống chụp ảnh.

Trường hợp giúp phanh phui đường dây bắt nguồn từ số bib 77324. Đây thực chất là số được sửa từ bib 7732 của ngôi sao mạng xã hội người Italy Lisa Migliorini - người đã đăng mã số hợp lệ lên trang cá nhân. Người chủ mưu, vốn theo dõi Migliorini trên mạng xã hội, chỉ việc thêm số 4 để tạo bản giả. Ban tổ chức New York Marathon xác nhận không phát hành bib trong khoảng 77.000 - 78.000, từ đó làm rõ hành vi gian lận.

Ngoài ra, ít nhất ba thành viên khác của nhóm chạy không đeo bib khi thi đấu nhưng vẫn nhận huy chương và công khai dữ liệu chạy trên Strava.

Một trường hợp khác dùng bib của một nữ VĐV mang số 10218, vi phạm quy định nghiêm ngặt cấm chuyển nhượng hoặc dùng chung bib của giải. Theo quy định, những người liên quan có thể bị cấm tham dự vĩnh viễn các giải chạy, thậm chí đối mặt với trách nhiệm pháp lý.

Dù chạy bộ là môn thể thao đề cao tinh thần trung thực, gian lận trong marathon đã tồn tại nhiều thập kỷ và ngày càng tinh vi hơn khi phong trào phát triển.

Trường hợp nổi tiếng nhất trong lịch sử là Rosie Ruiz tại Marathon Boston 1980. Cô được tuyên bố vô địch nữ nhưng rồi bị phát hiện chỉ chạy vài trăm mét cuối cùng sau khi bước ra từ tàu điện ngầm. Vụ việc trở thành biểu tượng của gian lận thể thao đường phố.

Những năm gần đây, các giải marathon lớn cũng nhiều lần phải xử lý runner cắt đường, nhờ người khác chạy hộ (được gọi là "bib mule"), dùng bib photocopy hoặc cố tình chạy sai lộ trình rồi gộp dữ liệu GPS để gian lận thành tích chuẩn.

Ở Trung Quốc, năm 2018, Marathon Thâm Quyến phát hiện tới hơn 250 VĐV cắt đường nhờ phân tích dữ liệu camera và thời gian qua chip điện tử. Nhiều người bị cấm thi đấu dài hạn. Tại Mỹ, một số runner từng bị tước thành tích sau khi bị cộng đồng phát hiện kết quả GPS bất thường hoặc hình ảnh không trùng khớp thời gian.

Các chuyên gia cho rằng động cơ gian lận ngày nay không chỉ để giành giải mà còn để "sưu tập thành tích", đạt chuẩn tham dự các giải lớn, hoặc xây dựng hình ảnh trên mạng xã hội.

Nạn gian lận trong chạy đường dài có thể khó xóa bỏ hoàn toàn, nhưng theo các nhà tổ chức, việc tăng cường công nghệ kiểm soát, giám sát bằng dữ liệu GPS và siết quy định chuyển nhượng bib sẽ giúp bảo vệ tính công bằng của môn thể thao vốn được yêu mến vì sự trong sạch và tinh thần nỗ lực cá nhân.

Hồng Duy tổng hợp