Bộ Giáo dục và Đào tạo ngày 21/11 lý giải quan điểm về việc không xếp chương trình bác sĩ nội trú (BSNT), chuyên khoa I (CKI), chuyên khoa II (CKII) nằm trong khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân. Khung này với giáo dục đại học bao gồm trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ.

Chương trình BSNT, CK1, CKII dành cho người đã tốt nghiệp trình độ đại học. Vì thế, nếu xếp họ vào khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân thì chỉ còn trình độ sau đại học (thạc sĩ, tiến sĩ).

Bộ này cho rằng về bản chất học thuật - nghề nghiệp, các chương trình BSNT, CKI và CKII là "đào tạo - hành nghề". Chuẩn đầu ra không phải là kết quả nghiên cứu hay đào tạo học thuật, mà hướng tới đào tạo kỹ năng hành nghề chuyên khoa (giống như các chương trình đào tạo chuyên sâu về tài chính, kiểm toán,...).

Việc này tương tự nhiều nước như Mỹ, Đức, Pháp, Australia, Singapore. Ví dụ tại Mỹ, bằng MD (Doctor of Medicine) hoặc DO (Doctor of Osteopathic Medicine) là bằng hành nghề y khoa, không phải học vị nghiên cứu. Giai đoạn đào tạo nội trú do hệ thống bệnh viện phối hợp với các Hội đồng chuyên khoa quốc gia quản lý. Kết quả cuối cùng là "Board Certification", tức chứng nhận hành nghề chuyên khoa, không phải văn bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ.

Về thiết kế chương trình, BSNT, CKI, CKII không cấu trúc giống như đào tạo thạc sĩ hay tiến sĩ với các môn học tiên quyết, môn cốt lõi, kỹ năng nghiên cứu, sản phẩm nghiên cứu, đóng góp mới. Chương trình cũng không được chuẩn hóa như hệ thống tín chỉ, chuẩn đầu ra học thuật hay yêu cầu về tiểu luận, luận văn, luận án, công bố khoa học.

Bộ cho rằng quy đổi các chương trình này như một bậc trình độ sau đại học sẽ phá vỡ tính thống nhất của hệ thống trình độ và học vị, ý nghĩa học thuật của văn bằng thạc sĩ, tiến sĩ. Việc này cũng gây khó khăn cho việc công nhận văn bằng, chuyển đổi tín chỉ và công nhận lẫn nhau trong môi trường giáo dục quốc tế.

Ngoài ra, việc xếp BSNT, BSCKI, CKII vào trình độ sau đại học như thạc sĩ, tiến sĩ sẽ tạo ra tiền lệ, các lĩnh vực khác cũng có thể đề nghị được "nhập" vào như vậy. Bởi các ngành văn hóa, nghệ thuật, thể thao, công an, tòa án, kiểm sát đều đang tồn tại các hình thức đào tạo sau đại học mang tính hành nghề đặc thù.

Bộ lấy ví dụ một huấn luyện viên thể thao cần 2-3 năm tích lũy các chứng chỉ hành nghề không có nghĩa văn bằng tương ứng trình độ cử nhân hoặc thạc sĩ

"Nếu áp dụng cơ chế tương tự, hệ thống giáo dục quốc dân sẽ bị phân mảnh, mất tính thống nhất trong quản lý trình độ và văn bằng, phá vỡ nguyên tắc 'một khung - một chuẩn - một thẩm quyền quản lý thống nhất' trong Nghị quyết 71 và Luật Giáo dục, dẫn đến nguy cơ trùng lặp, xung đột và suy giảm giá trị pháp lý của văn bằng quốc gia", Bộ Giáo dục và Đào tạo nêu.

Tại phiên thảo luận ở Quốc hội sáng 20/11, đại biểu Trần Khánh Thu, công tác tại Sở Y tế tỉnh Hưng Yên, nói đào tạo chuyên khoa lĩnh vực sức khỏe là giai đoạn tiếp theo sau trình độ đại học, phổ biến ở hầu hết quốc gia. Tại Việt Nam, ngoài hình thức thạc sĩ, tiến sĩ còn có CKI, CKII, BSNT. Mô hình này được kế thừa từ hệ thống của Pháp và duy trì hơn 50 năm qua. Hiện ngành y tế có hơn 40.000 bác sĩ, dược sĩ, điều dưỡng chuyên khoa nhưng các văn bằng lại chưa thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.

"Ngành Y tế tha thiết kiến nghị được bổ sung đào tạo sau đại học lĩnh vực sức khỏe vào hệ thống giáo dục quốc dân để hơn 40.000 cán bộ y tế có đủ cơ sở pháp lý công nhận cho hệ thống văn bằng đã được đào tạo", bà Thu nói.

Về ý kiến của Bộ Giáo dục và Đào tạo, bà Thu khẳng định cấu trúc chương trình đào tạo sau đại học các chuyên ngành sức khỏe hoàn toàn phù hợp như đào tạo học thuật. Các chương trình này đã được thiết kế chuẩn hóa theo hệ thống tín chỉ, có đầy đủ các môn học tiên quyết gồm: triết học, ngoại ngữ, xác suất thống kê. Môn học cốt lõi là các môn triệu chứng, bệnh học và điều trị của các môn theo từng chuyên ngành. Như đối với các chuyên ngành nội khoa thì có học sinh lý, sinh lý bệnh. Ở các chuyên ngành Ngoại khoa thì phải học giải phẫu, giải phẫu bệnh. Ngoài ra còn có các môn phụ trợ.

Về kỹ năng nghiên cứu, chương trình có môn phương pháp nghiên cứu khoa học, thậm chí phải xuống cộng đồng để điều tra dịch tễ học của một số bệnh lý liên quan. Đối với BSNT, BSCKII thì thực hiện nghiên cứu và làm luận văn bảo vệ tốt nghiệp.

Theo bà, việc cho rằng chương trình này là đào tạo hành nghề, không cấu trúc theo các chương trình đào tạo học thuật là nhận định không công bằng.

Về cơ sở pháp lý, Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) năm 2018 quy định: "Chính phủ quy định văn bằng, chứng chỉ đối với một số ngành đào tạo chuyên sâu đặc thù". Luật Giáo dục năm 2019 nêu: "Chính phủ quy định văn bằng trình độ tương đương của một số ngành đào tạo chuyên khoa đặc thù".

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà, Hà Nội, nhìn nhận đào tạo nhân lực y tế, đặc biệt là trình độ chuyên khoa không chỉ là đào tạo hàn lâm về học thuật mà phải gắn liền với thực hành lâm sàng tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Đào tạo chuyên khoa không thể thay thế bằng chương trình đào tạo thạc sĩ hay tiến sĩ. Nhưng thực tiễn chứng minh đây là mô hình bền vững, hiệu quả, cần được pháp luật ghi nhận đầy đủ và tương xứng.

Bên cạnh đó, theo quy định của Liên đoàn Giáo dục y khoa thế giới, từ năm 2030 chỉ có các bác sĩ tốt nghiệp từ chương trình được kiểm định mới đủ điều kiện hành nghề quốc tế. Nếu không xác lập được rõ ràng vị trí pháp lý của đào tạo chuyên khoa trong luật, đội ngũ bác sĩ Việt Nam sẽ gặp khó khăn trong quá trình hội nhập, năng lực cạnh tranh của nguồn lực, nhân lực y tế quốc gia cũng bị ảnh hưởng.

Ngoài ra, Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị đã khẳng định thực hiện đào tạo chuyên sâu, đặc thù trình độ sau đại học trong lĩnh vực sức khỏe thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và do Bộ Y tế quản lý. Bà Hà kiến nghị dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi bổ sung đào tạo sau đại học gồm đào tạo trình độ chuyên ngành, chuyên khoa dành cho người có trình độ từ đại học trở lên một số ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe.

Đại biểu Nguyễn Tri Thức, Thứ trưởng Bộ Y tế, khẳng định BSNT, CKI, CKII, là những tinh hoa, những trí thức rất lớn của ngành Y. Sau khi tốt nghiệp, bác sĩ sẽ gần như chia làm hai nhóm. Nhóm đầu tiên đi vào hướng giảng dạy ở các trường đại học thì học thiên về thạc sĩ, tiến sĩ. Nhóm thứ hai đi về làm việc tại các bệnh viện, học thực hành, thì sẽ học CKI, CKII và nội trú.

Do đó, ông cho rằng việc xem nhóm này như đào tạo chứng chỉ hành nghề là hoàn toàn không chính xác.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết đề xuất cùng Bộ Y tế xây dựng cơ chế tích hợp các học phần của chương trình thạc sĩ, tiến sĩ với bác sĩ CKI, CKII để người học có thể nhận đồng thời bằng thạc sĩ, tiến sĩ và chứng nhận bác sĩ chuyên khoa.

Dự án Luật Giáo dục đại học sửa đổi dự kiến được trình để Quốc hội thông qua vào đầu tháng 12 tới.

Dương Tâm