Chiếc sedan của gia đình anh Tùng ở TP HCM vốn vừa vặn cho vợ chồng và ba con từ 3 đến 9 tuổi. Trước đây, ba đứa trẻ chỉ cần ngồi hàng ghế sau, bố mẹ ngồi phía trước là "vừa đẹp". Tuy nhiên, với quy định trong Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ mới, anh nhận thấy băng ghế sau không thể lắp vừa ba chiếc ghế trẻ em chuyên dụng.

"Quy định cấm trẻ ngồi ghế trước, mỗi bé ngồi hàng sau phải có thiết bị an toàn, đồng nghĩa xe tôi giờ chỉ chở được hai đứa. Đứa còn lại chẳng lẽ phải chở bằng xe máy chạy theo sau?", anh Tùng nói.

Theo anh, ôtô vốn đã an toàn hơn nên nếu thật sự nghĩ đến sự an toàn, cần cấm luôn trẻ em ngồi trên xe máy.

Cùng chung nỗi lo, chị Quỳnh Như, 28 tuổi, ở Hà Nội cho biết chiếc ghế trẻ em vợ chồng chị mua từ sớm hiện "đắp chiếu" trong kho. Lý do là chiếc xe duy nhất của gia đình phải kiêm nhiệm quá nhiều vai trò: vừa chở con đi học, vừa để chồng chở đối tác, khách hàng.

"Mỗi lần chồng đi công việc lại hì hục tháo ghế ra, lúc đón con lại lắp vào rất mất thời gian. Chưa kể xe đời cũ không có chốt ISOFIX, phải chằng buộc bằng dây an toàn rất phức tạp mà cảm giác không chắc chắn", chị Như kể.

Hơn nữa, mỗi lần ép con ngồi vào ghế là một "cuộc chiến". Quãng đường sang nhà ông bà dù chỉ 3 km, nhưng để "mua" sự chấp hành của con, vợ chồng chị phải thỏa hiệp bằng cách đưa điện thoại cho bé xem suốt dọc đường. "Giữ được an toàn thân thể thì lại lo con hại mắt vì ngồi xe xóc mà cứ dán mắt vào màn hình", chị Như băn khoăn.

Nhiều gia đình có chung tâm trạng lo lắng, bối rối trước quy định có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Theo đó, trẻ em dưới 10 tuổi và cao dưới 1,35 m không được ngồi cùng hàng ghế với người lái và bắt buộc phải sử dụng thiết bị an toàn phù hợp.

Dù ủng hộ tính nhân văn của luật, các phụ huynh cho rằng khoảng cách từ lý thuyết đến thực tế còn xa, nhất là với những gia đình đông con hoặc sở hữu xe cỡ nhỏ. Một số người còn lập luận rằng với tốc độ di chuyển trung bình 20-30 km/h trong nội đô, việc bắt buộc ngồi ghế chuyên dụng là cứng nhắc và "không rõ ràng về hiệu quả" so với những bất tiện mà nó mang lại.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Phó chủ tịch Hội Ôtô - Máy động lực TP HCM, quan điểm "đi chậm không cần ghế" hay "vòng tay cha mẹ là an toàn nhất" là sai lầm chết người.

Ông Dũng phân tích, khi xe phanh gấp hoặc va chạm, cơ thể trẻ em tiếp tục lao về phía trước theo quán tính. Ở tốc độ 50 km/h, một đứa trẻ 10 kg có thể tạo ra lực va đập tương đương 700 - 1.000 kg trong tích tắc. "Không vòng tay cha mẹ nào giữ nổi lực này. Trẻ sẽ bị giật tung và va đập mạnh vào bảng táp-lô hoặc kính chắn gió", chuyên gia cảnh báo.

Nguy hiểm hơn, nếu dùng dây đai an toàn của người lớn (vốn thiết kế cho người cao trên 1,4 m) cho trẻ nhỏ, dây sẽ vắt ngang cổ và bụng. Khi va chạm, nó trở thành "lưỡi dao" gây chấn thương nghiêm trọng.

Anh Bùi Tấn Việt, 35 tuổi, ở TP HCM từng thấm thía bài học này sau những chuyến về quê. "Vài lần phanh gấp, bé nhà tôi dù được bế vẫn bị đập đầu vào ghế trước. Từ đó tôi quyết định mua ghế chuyên dụng", anh kể.

Ban đầu, bé không hợp tác nhưng anh kiên trì tập. Giờ đây, mỗi lần lên xe con anh đã tự giác tìm ghế ngồi. Hiện anh đang tìm mua thêm một chiếc ghế mới phù hợp với con sơ sinh.

Số liệu từ Cơ quan An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ (NHTSA) cũng cho thấy sử dụng ghế đúng cách giảm tới 71% nguy cơ tử vong cho trẻ sơ sinh.

Bên cạnh đó, thị trường hiện nay đã có nhiều giải pháp kỹ thuật để giải quyết bài toán "xe nhỏ, đông con". Với trẻ trên 4 tuổi, chuyên gia gợi ý phụ huynh sử dụng ghế nâng không tựa lưng (booster seat). Loại ghế này nhỏ gọn, mỏng khoảng 10 cm, giá từ 800.000 đồng, giúp nâng chiều cao của trẻ lên để vừa vặn với dây đai an toàn của xe. "Ba chiếc booster hoàn toàn có thể xếp vừa hàng ghế sau của một chiếc xe 5 chỗ thông thường", ông Dũng nói.

Ngoài ra, các loại ghế đa năng điều chỉnh được 10-12 nấc chiều cao, dùng được từ sơ sinh đến 12 tuổi cũng giúp giải quyết nỗi lo trẻ lớn nhanh phải thay ghế liên tục.

Nhìn ra thế giới, việc thay đổi thói quen an toàn cần thời gian. Thụy Điển mất 15 năm tuyên truyền để đạt tỷ lệ tuân thủ gần 100%. Mỹ cũng mất hơn một thập kỷ miễn phạt để người dân làm quen. Tại châu Âu, chuẩn ghế i-Size mới cũng có lộ trình chuyển đổi kéo dài hơn 10 năm (2013-2024) để người dân không bị sốc.

Từ bài học quốc tế, ông Dũng cho rằng Việt Nam cần một lộ trình "đệm" khoảng 3-5 năm để dung hòa giữa tính cấp bách và khả năng thích nghi của người dân.

Giai đoạn một tập trung tuyên truyền, nhắc nhở; đồng thời xây dựng trạm kiểm tra ghế miễn phí tại các đô thị lớn để hỗ trợ phụ huynh lắp đặt đúng kỹ thuật. Giai đoạn hai bắt đầu xử phạt nhẹ với xe cá nhân để răn đe, nhưng vẫn miễn trừ cho xe taxi, xe dịch vụ để các đơn vị này có thời gian chuyển đổi mô hình. Giai đoạn ba bắt đầu xử phạt đầy đủ trên toàn quốc; đồng thời có chính sách trợ giá cho người dân và khuyến khích các hãng xe tặng kèm ghế an toàn khi bán ôtô mới.

"Một cách thực thi khôn ngoan, thấu tình đạt lý sẽ biến chiếc ghế an toàn thành thói quen tự giác như chiếc mũ bảo hiểm hiện nay", chuyên gia nói.

Phan Dương