Lĩnh vực Vật lý sẽ tiếp nối mùa Nobel năm nay. Hôm 6/10 giải thưởng khai màn với lĩnh vực Y sinh được trao cho ba nhà khoa học đến từ Mỹ và Nhật Bản với những khám phá nền tảng về cơ chế kiểm soát của hệ miễn dịch.

Năm ngoái, giải Nobel Vật lý được Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển xướng tên John J. Hopfield, giáo sư tại Đại học Princeton, Mỹ và giáo sư người Anh Geoffrey E. Hinton tại Đại học Toronto, Canada "vì những khám phá và phát minh nền tảng mở đường cho học máy với mạng thần kinh nhân tạo".

Ellen Moons, chủ tịch Hội đồng Nobel Vật lý năm 2024 đánh giá: "Công trình của những người đoạt giải đã mang lại lợi ích lớn lao. Trong vật lý, chúng tôi sử dụng mạng thần kinh nhân tạo ở nhiều lĩnh vực, ví dụ như phát triển vật liệu mới với đặc tính nhất định".

Giải Nobel, với lịch sử hơn 120 năm, được nhiều chuyên gia đánh giá là giải thưởng khoa học danh giá nhất. "Theo tôi, chưa có giải thưởng nào sánh được với Nobel", Robert Langer, kỹ sư sinh học tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nói trên tạp chí Nature. Ông đã nhận được nhiều giải thưởng khoa học lớn như Giải Đột phá, Giải Kyoto, Giải Kavli và Giải thưởng Nữ hoàng Elizabeth về Kỹ thuật.

Sara Seager, giáo sư Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), người từng giành Giải Kavli về Vật lý Thiên văn năm ngoái, có cùng quan điểm. Seager cho biết: "Các giải thưởng khác đang cố gắng bắt kịp, nhưng hiện tại Giải Nobel vẫn bỏ xa. Đó là giải thưởng đầu tiên, và tôi không nghĩ bất kỳ giải nào khác có thể cạnh tranh".

Nobel là giải thưởng quốc tế do Quỹ Nobel tại Stockholm lập ra từ năm 1901 dựa trên tài sản của Alfred Nobel, nhà phát minh kiêm doanh nhân Thụy Điển. Giải được trao thường niên cho những cá nhân và tổ chức có cống hiến nổi bật trong các lĩnh vực Y sinh, Hóa học, Vật lý, Văn học, Hòa bình. Năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho Khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel, còn gọi là giải Nobel Kinh tế.

Người thắng giải được nhận huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng không cố định. Năm 1901-2024, giải thưởng được trao 627 lần cho 1.012 cá nhân và tổ chức trên thế giới. Trong đó, giải Nobel Vật lý được trao 118 lần cho 227 ứng viên. John Bardeen là người duy nhất nhận giải Nobel Vật lý hai lần vào năm 1956 và 1972, đồng nghĩa có tổng cộng 226 cá nhân được vinh danh.

Thu Thảo (Theo Nobel Prize, Nature)