Bài viết sau sẽ giới thiệu chi tiết về đặc điểm, thành phần dinh dưỡng, lợi ích và cách sử dụng rau sam một cách hiệu quả và an toàn.

Rau sam là gì?

Đặc điểm

Rau sam, có tên khoa học là Portulaca oleracea, thuộc họ Portulacaceae. Đây là loại cây thân thảo sống một năm, có thể phát triển cao đến 40 cm. Thân cây mọng nước, trơn láng, thường có màu đỏ nhạt hoặc tím đỏ, bò sát mặt đất. Lá có màu xanh, mọc xen kẽ hoặc mọc đối nhau trên thân.

Rễ rau sam gồm một rễ chính và nhiều rễ phụ dạng sợi, giúp cây có khả năng chịu hạn tốt, ngay cả ở những vùng đất khô cằn, nghèo dinh dưỡng. Hoa rau sam nhỏ, màu vàng, có năm cánh và đường kính khoảng 0,6 cm. Thời gian nở hoa phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, thường rơi vào cuối xuân đến giữa thu. Hạt được chứa trong quả nhỏ hình đậu, khi chín sẽ tự mở để phát tán hạt. Toàn bộ phần thân, lá và nụ hoa của rau sam đều có thể sử dụng được.

Dù gọi là "rau", nhưng rau sam phát triển như cỏ dại. Loại rau này có vị chua nhẹ và hơi mặn, được dùng phổ biến trong các món ăn như salad, luộc như rau xanh thông thường hoặc chế biến giống như rau bina. Nhờ có chứa chất nhầy, rau sam cũng phù hợp để nấu súp hoặc hầm với thịt.

Nguồn gốc và phân bố

Rau sam có nguồn gốc từ khu vực Trung Đông và tiểu lục địa Ấn Độ. Đây là loài thực vật hoang dại đã tồn tại từ thời tiền sử. Dấu tích của rau sam từng được phát hiện tại nhiều địa điểm khảo cổ, chẳng hạn như các hạt giống được tìm thấy trên cổ vật Hy Lạp tại Kastanas và trong đền thờ nữ thần Hera trên đảo Samos từ thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên.

Trong thời cổ đại, rau sam còn được biết đến với đặc tính chữa bệnh. Nhà triết học La Mã Pliny the Elder từng khuyên người dân nên mang theo rau sam bên mình như một loại bùa hộ mệnh để tránh điều xui rủi. Hiện nay, rau sam phân bố rộng rãi khắp thế giới, từ Bắc Phi, Nam Âu, Trung Đông, tiểu lục địa Ấn Độ đến Malaysia và cả Úc.

Thành phần dinh dưỡng của rau sam

Rau sam là một loại rau giàu giá trị dinh dưỡng, chứa nhiều nước, chất xơ, vitamin và khoáng chất thiết yếu, đặc biệt là vitamin C, kali, canxi và sắt. Ngoài việc được dùng trong ẩm thực, rau sam còn có vai trò trong y học dân gian, giúp hỗ trợ điều trị một số bệnh lý thông thường.

Cụ thể, thành phần dinh dưỡng của rau sam gồm:

• Vitamin: Rau sam là nguồn cung cấp phong phú các loại vitamin như vitamin C, vitamin A và nhóm vitamin B (B1, B2, B3). Trong đó, vitamin C giúp tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ làn da, còn vitamin A hỗ trợ thị lực và sức khỏe của mắt.
• Khoáng chất: Loại rau này chứa nhiều khoáng chất quan trọng như kali, canxi, sắt và magie. Kali giúp điều hòa huyết áp, canxi hỗ trợ sức khỏe xương khớp, còn sắt rất cần thiết cho quá trình tạo máu.
• Chất xơ: Hàm lượng chất xơ dồi dào trong rau sam giúp cải thiện chức năng tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón và các rối loạn đường ruột.
• Chất chống oxy hóa: Rau sam có chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa như flavonoid, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác động của gốc tự do, làm chậm quá trình lão hóa và hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

Lợi ích của rau sam đối với sức khỏe

Rau sam (Portulaca oleracea) không chỉ là một loại rau xanh quen thuộc trong bữa ăn hàng ngày mà còn là một “kho báu” dinh dưỡng với nhiều hợp chất quý có lợi cho sức khỏe. Dưới đây là 7 lợi ích nổi bật của rau sam mà bạn nên biết:

Bảo vệ hệ thần kinh

Rau sam chứa các chất chống oxy hóa mạnh mẽ giúp loại bỏ gốc tự do, giảm thiểu tổn thương tế bào thần kinh và làm chậm quá trình thoái hóa thần kinh. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, rau sam có thể hỗ trợ điều trị bệnh Parkinson và Alzheimer nhờ khả năng bảo vệ tế bào thần kinh và ức chế enzym acetylcholinesterase – một tác nhân liên quan đến suy giảm trí nhớ.

Chống viêm tự nhiên

Rau sam giàu omega-3, các chất nhầy và khoáng chất có đặc tính chống viêm hiệu quả. Những thành phần này giúp giảm đau và viêm, đặc biệt hữu ích trong các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa và tiết niệu. Omega-3 còn hỗ trợ giảm viêm toàn thân, góp phần cải thiện tình trạng sức khỏe chung.

Hỗ trợ điều trị tiểu đường

Rau sam đã được chứng minh có khả năng hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường type 2 bằng cách giảm lượng đường huyết lúc đói, cải thiện độ nhạy insulin và làm giảm nồng độ axit béo tự do trong máu. Đồng thời, rau sam còn giúp ổn định men gan và tăng cường sức khỏe gan ở bệnh nhân tiểu đường.

Tốt cho tim mạch

Hàm lượng omega-3 và kali trong rau sam rất có lợi cho tim mạch. Omega-3 giúp điều hòa mỡ máu và giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, trong khi kali giúp điều hòa huyết áp và phòng ngừa rối loạn nhịp tim. Việc bổ sung rau sam vào thực đơn hàng ngày có thể giúp bảo vệ trái tim khỏe mạnh hơn.

Cải thiện hệ tiêu hóa

Chất xơ dồi dào trong rau sam hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn, giúp ngăn ngừa táo bón và thúc đẩy hệ vi sinh đường ruột phát triển cân bằng. Ngoài ra, rau sam còn giúp hấp thụ dưỡng chất hiệu quả hơn và hỗ trợ quá trình thải độc của cơ thể.

Thanh nhiệt, giải độc

Với tính mát và đặc tính giải độc, rau sam thường được sử dụng trong các món ăn mùa hè hoặc bài thuốc dân gian nhằm thanh nhiệt, làm mát cơ thể. Các chất chống oxy hóa trong rau cũng hỗ trợ loại bỏ độc tố và tăng cường sức đề kháng.

Phòng ngừa ung thư

Rau sam chứa nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học như cerebroside, polysaccharide, alkaloid và homoisoflavonoid. Những chất này có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào, ức chế sự phát triển của tế bào ung thư và hỗ trợ nâng cao hệ miễn dịch.

Những lưu ý cần biết khi sử dụng rau sam

Mặc dù rau sam mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng khi sử dụng cũng cần lưu ý một số điểm quan trọng để đảm bảo an toàn và phát huy tối đa giá trị dinh dưỡng:

• Liều lượng hợp lý: Với rau sam tươi, nên sử dụng từ 50 - 100 gram mỗi ngày để đảm bảo hiệu quả mà không gây tác dụng phụ.
• Rửa sạch kỹ càng: Do rau sam thường mọc ở nơi ẩm ướt, nên cần rửa nhiều lần bằng nước sạch để loại bỏ đất cát, bụi bẩn và vi sinh vật có hại.
• Ngâm nước muối: Trước khi chế biến, ngâm rau sam trong nước muối loãng khoảng 15 phút sẽ giúp khử khuẩn và làm sạch kỹ hơn.
• Đối tượng không nên dùng: Rau sam không phù hợp với phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú; người đang bị tiêu chảy, kiết lỵ; người có tiền sử bệnh sỏi thận do hàm lượng oxalat cao trong rau.
• Không nấu quá lâu: Để giữ lại nhiều dưỡng chất, tránh nấu rau sam quá chín hoặc ở nhiệt độ quá cao.
• Tránh kết hợp với một số thực phẩm: Không nên ăn rau sam cùng thịt ba ba, trứng vịt lộn hoặc thịt rùa vì có thể gây ngộ độc thực phẩm do tương tác không phù hợp.

Cách chế biến rau sam đơn giản, hấp dẫn

Rau sam có thể được chế biến thành nhiều món ăn dân dã, ngon miệng và dễ làm:

Rau sam luộc

• Ngắt phần ngọn non của rau, rửa sạch và để ráo.
• Bắc nồi lên bếp, luộc rau trong nước sôi khoảng 5 - 10 phút, sau đó vớt ra để ráo.
• Dùng chấm với nước mắm hoặc nước tương, vị chua nhẹ và hơi đắng của rau rất đưa cơm.

Rau sam xào tỏi

• Luộc sơ rau trong nước sôi khoảng 2 - 3 phút để giảm vị đắng, sau đó vớt ra.
• Phi thơm tỏi băm trong chảo dầu nóng, cho rau vào xào ở lửa nhỏ 3 - 5 phút, nêm nếm gia vị vừa ăn.
• Món rau sam xào tỏi có hương vị hấp dẫn, không thua kém rau muống xào.

Canh rau sam

• Đun sôi nước, cho hành tây cắt mỏng và rau sam đã sơ chế vào nấu trong 5 - 10 phút.
• Nêm gia vị vừa ăn rồi tắt bếp.
• Món canh có vị thanh mát, giúp giải nhiệt hiệu quả vào mùa hè.

Kết luận

Tuy chỉ là một loại rau mọc hoang dã, rau sam lại sở hữu hàm lượng dinh dưỡng phong phú cùng nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Việc sử dụng rau sam đúng cách không chỉ giúp tăng cường đề kháng, hỗ trợ điều trị một số bệnh lý mà còn mang lại sự đa dạng cho bữa ăn hàng ngày. Tuy nhiên, người dùng cũng cần lưu ý đến liều lượng và cách chế biến phù hợp để phát huy tối đa giá trị của loại rau đặc biệt này.

Để chế biến những món ăn hấp dẫn từ rau sam, bạn cần đến sự hỗ trợ của những thiết bị và dụng cụ nhà bếp như nồi, chảo, bếp,... Tất cả đều có sẵn tại FPT Shop với đa dạng mẫu mã, mang tới cho bạn nhiều lựa chọn.

Xem nhanh: