Khoảng 13h30 ngày 7/10, đập thủy điện Bắc Khê 1, xã Tân Tiến (trước là xã Kim Đồng, huyện Tràng Định) bị vỡ ở gần cửa xả. Ban đầu vết vỡ nhỏ, sau toác rộng khoảng 4-5 m, sâu 3-4 m. Nước từ đập đang tràn xuống vùng hạ du, đẩy mực nước sông Bắc Khê và các suối lên nhanh, đe dọa nhiều khu dân cư.

UBND xã Tân Tiến cho biết đã thông báo bằng điện thoại, zalo nhóm đến các thôn xung quanh thủy điện và vùng hạ du gồm xã Thất Khê, Tràng Định, Kháng Chiến, Quốc Việt để sơ tán dân. Hiện quốc lộ 3B bị chia cắt tại nhiều điểm nên công tác ứng phó gặp khó khăn.

Về nguyên nhân ban đầu gây vỡ đập, UBND xã Tân Tiến cho biết ảnh hưởng của bão Matmo, mưa lớn kéo dài khiến lưu lượng nước về hồ Bắc Khê 1 liên tục tăng. Lúc 9h, lưu lượng nước về là 1.181 m3/s, đến 12h tăng lên 1.572 m3/s. Do hồ đã đầy, nhà máy không thể tích nước, về bao nhiêu xả tràn tự do bấy nhiêu.

Chỉ sau ba giờ, lưu lượng nước về hồ đã tăng gấp 1,3 lần "dẫn đến nhà máy bị vỡ mảng bêtông ở cửa nhận nước", báo cáo của UBND xã Tân Tiến nêu và cho hay sự cố không gây thiệt hại về người. Riêng nhà máy bị đổ phòng điều khiển trung tâm, ngập thiết bị.

Đoàn công tác của hai bộ Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương đang lên Lạng Sơn chỉ đạo khắc phục sự cố. Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết theo báo cáo ban đầu, từ sáng nay thân đập đã có dấu hiệu bất thường nên địa phương chủ động sơ tán dân vùng ảnh hưởng.

Người dân vùng hạ du chạy lụt

Mưa lớn cùng với sự cố vỡ đập khiến nhiều xã vùng hạ du của thủy điện Bắc Khê 1 bị ngập. Tại xã Tân Tiến, theo thống kê của chính quyền có 196 hộ dân với 779 nhân khẩu ở ba thôn Bắc Khê, Nà Soong và Hợp Lực bị ảnh hưởng. Trong đó, 21 hộ dân với 101 người ở vùng ngập sâu được di dời tới nơi an toàn.

Tại xã Thất Khê, chị Bế Thị Hương, ở xã Thất Khê, cho biết buổi sáng nước lên chậm, chưa có dấu hiệu ngập. Từ khi vỡ đập, nước lên rất nhanh. "Tới 15h30, dòng nước đỏ ngầu tràn vào ngập hết tầng một nhà tôi và chưa có dấu hiệu dừng lại. Cả gia đình chạy lên tầng hai trú tránh", chị Hương kể.

Tương tự, chị Thanh Hằng, cùng ở xã Thất Khê, cho biết do mưa to, từ 5h chị bắt đầu di dời tài sản chạy lụt, nhưng lúc đó nước mới ngấp nghé cửa nhà. "Sau khi vỡ đập, nước lên nhanh, tới 16h nhà đã ngập 2 m", chị nói.

Tại xã Tràng Định, nhiều tuyến đường bị ngập sâu, người dân phải chế bè bằng tre và ống nhựa để di chuyển.

Tại xã Quốc Việt, cách thủy điện hơn 20 km, chính quyền đã yêu cầu người dân di dời tài sản, vật nuôi đến nơi cao ráo; gia cố nhà cửa; chuẩn bị sẵn lương khô, nước sạch, thuốc men, đèn pin, áo phao, sạc dự phòng trường hợp bị ngập, cô lập; không đi qua vùng nước sâu.

Nằm trên sông Bắc Khê, một nhánh của sông Kỳ Cùng, Bắc Khê 1 là thủy điện nhỏ, công suất 2,4 MW, dung tích hồ 4,7 triệu m3, diện tích lưu vực 325 km2.

Ảnh hưởng của bão Matmo, trung du và miền núi phía bắc mưa lớn. Tại Lạng Sơn, cơ quan khí tượng ghi nhận từ 19h ngày 5/10 đến 19h ngày 6/10, lượng mưa ở Mẫu Sơn 205 mm; từ 19h hôm qua đến 7h hôm nay ở Quyết Thắng 195 mm. Nước ào ạt đổ về hồ thủy điện gây áp lực cho thân đập.

Gia Chính - Phạm Chiểu - Phương Dung