Trình dự thảo Luật Dân số tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 8/10, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế; mất cân bằng giới tính khi sinh hiện vẫn ở mức cao so với ngưỡng cân bằng tự nhiên; chất lượng dân số chưa đáp ứng yêu cầu.

Nguyên nhân là công tác truyền thông, vận động nâng cao nhận thức còn nhiều hạn chế. Nhiều nơi vẫn chịu ảnh hưởng nặng nề bởi định kiến giới. Pháp lệnh Dân số 2003 không còn phù hợp với thực tiễn, không đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành.

Vì vậy, dự thảo Luật bổ sung nhiều quy định mới, trong đó khuyến khích hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư có nội dung ngăn chặn hành vi lựa chọn giới tính thai nhi. Dự thảo quy định cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức, trừ trường hợp có yêu cầu y tế; cấm cưỡng bức, khuyến khích hoặc tư vấn phá thai vì giới tính; cấm kỳ thị, phân biệt đối xử trong chăm sóc sức khỏe sinh sản.

Bộ Y tế cho biết tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam xuất hiện từ năm 2006, đến nay duy trì ở mức trên 112 bé trai/100 bé gái (ngưỡng cân bằng tự nhiên là 104-106). Nếu không được kiểm soát, tình trạng này có thể gây mất cân đối giới tính trong độ tuổi kết hôn, khiến nhiều nam giới khó lập gia đình, kéo theo hệ lụy xã hội dài hạn.

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho biết Luật Khám bệnh, chữa bệnh hiện chưa quy định hình thức đình chỉ hành nghề đối với hành vi tiết lộ giới tính thai nhi. Do đó, cơ quan này đề nghị nghiên cứu kỹ để bảo đảm thống nhất giữa các luật. Đồng thời, dự luật cũng cần mở rộng phạm vi xử lý, áp dụng cho mọi hành vi tác động đến việc lựa chọn giới tính, không chỉ riêng hành vi tiết lộ thông tin.

Nhiều chính sách thúc đẩy mức sinh

Bên cạnh nhóm chính sách kiểm soát giới tính, dự thảo Luật Dân số đưa ra nhiều giải pháp thúc đẩy mức sinh, trao quyền quyết định cho các cặp vợ chồng và cá nhân trong việc sinh, thời gian và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp điều kiện sức khỏe, thu nhập.

Phụ nữ sinh đủ hai con ở khu công nghiệp, khu chế xuất và các địa phương có mức sinh thấp được hỗ trợ thuê hoặc mua nhà ở xã hội. Lao động nữ được nghỉ thai sản 6 tháng trước và sau sinh; nếu sinh đôi trở lên, tính từ con thứ hai, được nghỉ thêm một tháng cho mỗi con. Lao động nam có vợ sinh đôi hoặc sinh con thứ hai được nghỉ 10 ngày làm việc; sinh ba trở lên được nghỉ thêm ba ngày cho mỗi con từ con thứ ba.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Phan Văn Mãi đồng tình với các nhóm chính sách lớn của dự thảo, nhưng cho rằng cần nghiên cứu thêm chính sách ưu việt để nâng mức sinh ở các đô thị lớn như Hà Nội và TP HCM - nơi có điều kiện sống tốt nhưng tỷ lệ sinh rất thấp. Ông cũng ủng hộ việc khuyến khích khám sức khỏe tiền hôn nhân, song đề nghị xem xét đưa nội dung này thành bắt buộc, chỉ cho phép đăng ký kết hôn sau khi hoàn thành khám sức khỏe.

Theo kế hoạch, Luật Dân số sẽ được Chính phủ trình Quốc hội xem xét và thông qua tại kỳ họp thứ 10 khai mạc vào ngày 20/10.

Sơn Hà