Chiều 4/10, sân nhà văn hóa thôn Thái Hòa 2, xã Nam Đông Hưng (tỉnh Thái Bình cũ) rộn rã tiếng máy cắt, máy hàn. Giữa những bộ khung sắt dang dở, ông Phạm Văn Nam, 50 tuổi, cùng hàng xóm đang lắp hệ thống điện cho mô hình "Nhà tranh ở làng Sen" dài ba mét, nặng hơn 200 kg. Xung quanh, đám trẻ đứng xem người lớn uốn từng thanh sắt, gắn những dải đèn LED lên mô hình.

"Năm ngoái chúng tôi làm mô hình rồng, chị Hằng chú Cuội. Năm nay quyết định làm mô hình nhà tranh quê Bác và nhân vật hoạt hình Minion cao ba mét theo yêu cầu của bọn trẻ", anh Nam nói.

Truyền thống rước đèn Trung thu ở xã Nam Đông Hưng có từ lâu đời, nhưng khoảng 20 năm nay chuyển sang chơi mô hình kích thước lớn. Ban đầu, đèn làm theo kiểu truyền thống bằng khung tre, dán giấy dó, thắp nến. Khi đời sống khá giả hơn, người dân chuyển sang dùng khung sắt, đèn LED và lắp thêm động cơ để các mô hình có thể cử động. Kích thước đèn cũng lớn dần, từ một mét đến nay có những mô hình cao 5-6 m, với đủ hình thù từ 12 con giáp, di tích lịch sử đến các nhân vật hoạt hình mà trẻ em yêu thích.

Những tác phẩm này đều là ý tưởng của người dân trong các thôn. Hai tháng trước Trung thu mọi người bắt tay vào làm. Ban ngày mỗi người một việc, từ công nhân đến nông dân, nhưng chiều tối cả xóm lại tụ tập ở sân Nhà văn hóa cùng làm đèn.

"Trung thu với chúng tôi như một cái Tết lớn. Nhiều người sẵn sàng xin nghỉ phép, thức đến khuya để kịp tiến độ", anh Bùi Quang Tú, 36 tuổi, nói.

 

 

Dân Thái Bình góp tiền làm 100 mô hình 'ngoại cỡ' chơi trung thu

Cách đó gần hai km, không khí ở thôn Thái Hòa 1 cũng rất sôi động. Ông Nguyễn Văn Cải, 62 tuổi, cùng chục người đang hoàn thiện mô hình "Thỏ ôm cà rốt" và rắn, cao gần 5 m. Trong khi một số thôn khác chuộng mô hình lịch sử, quân sự, thôn của ông Cải nổi tiếng với các con vật khổng lồ làm từ xốp, vải bông, lông vũ để tạo cảm giác chân thật.

"Tất cả mô hình của chúng tôi đều được thiết kế để cử động cổ, tai, thậm chí phun nước, nhằm mang lại trải nghiệm sống động nhất", ông Cải nói.

Theo những người thợ lâu năm, công đoạn khó nhất là dựng khung sắt sao cho vững để chịu được sức nặng của các loại máy móc. Sau khi có khung, phụ nữ khéo tay sẽ đảm nhận việc tạo "lớp da" bên ngoài. Cuối cùng là lắp đặt động cơ và hệ thống đèn LED. Sau khi hoàn thiện mô hình được thử nghiệm nhiều lần, đảm bảo hoạt động trơn tru.

Mỗi mô hình tốn khoảng 20-40 triệu đồng tiền nguyên vật liệu, tất cả do các hộ dân tự nguyện đóng góp. Người ở xa quê năm nào cũng gửi tiền về ủng hộ. "Ai có nhiều góp nhiều, có ít góp ít, người không có thì góp công. Quan trọng là giữ được nét đẹp truyền thống cho con cháu", ông Cải nói.

Ông từng từ chối đề nghị mua lại một mô hình với giá 30 triệu đồng của khách ở Hà Nội. "Đây là công sức của anh em, là niềm vui cho trẻ nhỏ, không phải để kinh doanh", ông nói.

Không khí Trung thu không chỉ rộn ràng ở Thái Hòa 1, Thái Hòa 2 mà lan tỏa khắp các thôn Thanh Long, Tống Khê, Hùng Việt. Các ngõ xóm biến thành một "công xưởng" đèn Trung thu khổng lồ, cứ cách vài nhà lại bắt gặp một mô hình đèn lồng "ngoại cỡ" đang dần hoàn thiện.

Ông Phạm Công Luận, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Đông Hưng, cho biết toàn xã có 5 thôn, năm nay chế tác hơn 100 mô hình cho lễ hội Trung thu. Một số sản phẩm được đầu tư công phu, chi phí lên đến 50 triệu đồng.

Lễ rước đèn chính của toàn xã sẽ diễn ra vào đêm 13/8 âm lịch (4/10). Trước đó vài ngày, các thôn sẽ tổ chức rước thử để kiểm tra máy móc và cho trẻ em trong xóm vui chơi sớm.

"Hoạt động này không chỉ mang lại niềm vui cho trẻ nhỏ mà còn là dịp kết nối cộng đồng, để thế hệ trẻ nhớ về cội nguồn, về những giá trị văn hóa của dân tộc", ông Luận nói. Khó khăn duy nhất theo ông là thiếu không gian bảo quản, cuối mùa hội một số mô hình phải dỡ bỏ, năm sau làm lại từ đầu.

Chiều 4/10, tại thôn Thanh Long, ông Nhâm Văn Dân, 76 tuổi, kiểm tra lại lần cuối các mô hình cá chép hóa rồng và đèn kéo quân cao hơn 3 m. Bắt đầu chuyên tâm làm đèn từ khi nghỉ hưu năm 2002, ông Dân theo đuổi phong cách lồng đèn truyền thống vì muốn lưu truyền nét văn hóa của cha ông, tạo không gian để trẻ được sống trong không khí Trung thu xưa.

"Với chúng tôi, lễ rước đèn là một cái Tết lớn, là dịp để những người con xa quê tìm về và dạy cho con cháu mình về cội nguồn", ông Dân tâm sự.

 

 

Trung thu

Quỳnh Nga