Trước khi rời nhà trọ ở Thượng Hải, Li Qian, 21 tuổi, cẩn thận đặt bằng tốt nghiệp và sổ hộ khẩu lên trên cùng vali để không nhàu nát. Vài tháng trước, cô kéo hành lý đến đây với hy vọng tìm được việc làm, nhưng giờ lặng lẽ dọn đồ về quê. "Tôi sẽ về nhà trước, sau đó xem có cơ hội nào khác không", Li nói.

Cô ở trong một "nhà trọ thanh niên" ở Thượng Hải với những căn phòng rộng chừng 20 m2, xếp ken đặc giường tầng. Mỗi người chỉ có khoảng 2 m2 không gian riêng tư được che bằng rèm, với giá 80 tệ (khoảng 280.000 đồng) một đêm. Từng là nơi qua đêm của khách du lịch bụi, những nơi này giờ biến thành "trạm trung chuyển" cho thế hệ trẻ đang loay hoay tìm việc.

Một số người dọn đi ngay khi có việc làm, số khác kẹt lại nhiều tháng trong vòng lặp: nộp hồ sơ, phỏng vấn, thất vọng, rồi lại tiếp tục nộp hồ sơ. Tại khu sinh hoạt chung, dãy bàn học sát tường luôn chật kín người trẻ cặm cụi sửa CV, học kỹ năng mới hoặc luyện phỏng vấn. Họ tự gọi mình là "thế hệ bèo tấm" (floating duckweed) - loài thực vật không có gốc, sống trôi nổi cạnh nhau trên mặt nước.

"Thế hệ bèo tấm" ra đời từ cơn bão thất nghiệp trong giới trẻ Trung Quốc. Tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm 16-24 tuổi tăng từ hơn 10% năm 2018 lên mức kỷ lục 21% vào năm 2023. Số liệu tháng 9/2025 cho thấy con số này là 19%, nghĩa là cứ năm người trẻ thì có một người không có việc làm. Tình hình càng thêm áp lực khi số sinh viên tốt nghiệp năm 2025 dự kiến đạt mức cao nhất từ trước đến nay 12,2 triệu người.

Côn, 28 tuổi, rời Thâm Quyến đến Thượng Hải hồi tháng 7. Anh chọn ở nhà trọ vì không đủ tiền thuê nhà riêng. Ngay đêm đầu tiên, anh đã ngồi sửa CV để ứng tuyển vị trí thiết kế. Với chi phí đắt đỏ, anh tự đặt ra giới hạn chi tiêu không quá 50 tệ một ngày. "Nếu sáu tháng nữa vẫn không tìm được việc, tôi sẽ về quê", Côn nói.

Ngay cả sinh viên trường top cũng không dám lạc quan. Luo Xi, 20 tuổi, tốt nghiệp một đại học danh tiếng, từng thực tập ở nhiều công ty đa quốc gia, thừa nhận thị trường việc làm hiện tại "khốc liệt và đầy rẫy bất thường". "Phần lớn bạn bè tôi đang sống cầm chừng. Có việc để làm là đủ, còn ước mơ thì phải gác lại", cô chia sẻ.

Theo Zhao Litao, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Đông Á (Đại học Quốc gia Singapore), khó khăn của giới trẻ không chỉ do năng lực cá nhân mà là "vấn đề mang tính cấu trúc". Ông gọi đây là tình trạng "mất kết nối", chỉ sự đứt gãy giữa cá nhân với các cấu trúc xã hội quen thuộc như gia đình, quê hương. Sống trong những nhà trọ ở thành phố xa lạ, họ nhỏ bé và bấp bênh như những cây bèo tấm. "Sự mất kết nối này khiến áp lực và bất định ngày càng chồng chất", ông Zhao nói.

Đối mặt với tương lai mờ mịt, những người trẻ loay hoay tìm cách đối phó riêng. Côn từng thử mở quầy hamburger nhưng thua lỗ. Anh nhận ra bán xúc xích nướng với vốn chỉ 200 tệ mới là lựa chọn thực tế. "Tôi không ngại việc cử nhân đi bán hàng vỉa hè. Đến năm 35 tuổi, nhiều công việc sẽ bị AI thay thế, nên tôi muốn tự kinh doanh ngay từ bây giờ", anh nói.

Một bộ phận khác tìm đến tâm linh. Li Xuehan, 20 tuổi, sinh viên xã hội học, tìm đến bài Tarot và chiêm tinh. "Nếu lá bài nói tương lai sẽ tốt, tôi cảm thấy an tâm hơn. Giữa xã hội bất định, tôi cần một thứ gì đó để dẫn dắt", cô giải thích.

Ông Zhao Litao cho rằng, ngoài áp lực việc làm, người trẻ còn phải chịu nhiều kỳ vọng từ xã hội trong khi nhận được quá ít hỗ trợ. Theo ông, xã hội cần tạo ra nhiều không gian đáng tin cậy hơn cho họ, từ dịch vụ việc làm, nhà ở đến các mạng lưới cựu sinh viên, tổ chức cộng đồng.

"Thay đổi giá trị xã hội là không thể tránh khỏi. Điều chúng ta cần là một môi trường bao dung, chấp nhận nhiều con đường sự nghiệp và lối sống khác nhau", ông nhấn mạnh.

Bảo Nhiên (Theo Thinkchina)