'Lợi thế của doanh nghiệp Việt là dữ liệu Việt, bài toán Việt'

Các doanh nghiệp trong nước am hiểu văn hóa, sở hữu dữ liệu chuyên ngành, là lợi thế khi kết hợp với công nghệ toàn cầu, theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng.

Tại lễ ra mắt công ty CMC OpenAI (C-OpenAI)ngày 21/8, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng có bài phát biểu về doanh nghiệp công nghệ thế hệ mới, lợi thế của doanh nghiệp Việt trong bối cảnh mới, tầm quan trọng của AI cũng như xu hướng công nghệ mở.

CMC OpenAI là một mô hình doanh nghiệp công nghệ phù hợp với kỷ nguyên phát triển dựa trên tri thức. Người có tiền góp tiền, người có tri thức góp tri thức. Tri thức tương đương với vốn. Người bỏ tiền bỏ ra 100% vốn, nhưng những cá nhân cốt lõi có đóng góp tri thức được sở hữu 30% công ty. Một quốc gia phát triển là một quốc gia mà 80% tài sản là tài sản vô hình, là tài sản trí tuệ. Một quốc gia kém phát triển thì tới 80% là tài sản vật chất, tài sản vật lý. Việt Nam chúng ta đã bước vào một giai đoạn mới, giai đoạn phát triển dựa trên tài sản trí tuệ. Bộ Khoa học và Công nghệ khuyến khích các doanh nghiệp khoa học công nghệ (KHCN) được thành lập mới sẽ dựa trên mô hình này, mô hình kết hợp giữa vốn và tri thức, giữa tài sản vật chất và tài sản trí tuệ.

Một doanh nghiệp khởi sự với 50 triệu USD nhưng có khát vọng trở thành một công ty có giá trị thị trường 5 tỷ USD trong vòng 5-10 năm tới, ghi tên mình trên bản đồ công nghệ toàn cầu, là một khát vọng lớn. Chưa có một doanh nghiệp lớn nào mà khi khởi nghiệp lại không có một giấc mơ lớn, một khát vọng lớn. Mục tiêu lớn là ngôi sao dẫn lối, không có ngôi sao dẫn lối, chúng ta sẽ dễ lạc lối, dễ mất niềm tin. C-OpenAI có một khát vọng lớn, điều này thật đáng khích lệ.

Một đặc điểm rất quan trọng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư là sự cân bằng giữa quyền lực của các ông lớn (big tech) sở hữu công nghệ lõi và lợi thế của các nước/doanh nghiệp am hiểu ngữ cảnh/ngôn ngữ/văn hóa địa phương và sở hữu dữ liệu chuyên ngành để làm các ứng dụng chuyên sâu. Đó là những gã khổng lồ bé nhỏ.

Thời chuyển đổi số thì công nghệ toàn cầu, nhưng dữ liệu địa phương. Các ứng dụng chuyên ngành giúp giải quyết các bài toán quốc gia, phát triển đất nước, và còn giúp hoàn thiện công nghệ. Các ứng dụng chuyên ngành quan trọng phải chạy trên hạ tầng AI Việt Nam. Có hạ tầng AI toàn cầu nhưng cũng có những hạ tầng AI quốc gia. Có những platform toàn cầu, nhưng cũng có những platform quốc gia. Có những ứng dụng toàn cầu, như ChatGPT, nhưng cũng có vô vàn ứng dụng quốc gia. Sự kết hợp toàn cầu và quốc gia sẽ giúp cho thế giới của chúng ta phát triển bền vững hơn. Và đây là cơ hội của những quốc gia đang phát triển như Việt Nam.

C-OpenAI là một doanh nghiệp Việt Nam, lợi thế của nó là dữ liệu Việt Nam, là những bài toán của Việt Nam, lợi thế của nó là mã nguồn mở AI, và lợi thế căn bản của nó là con người Việt Nam, trí tuệ Việt Nam, và sự linh hoạt, thích ứng của văn hóa Việt Nam - vốn là cái cần nhất, quan trọng nhất của thời đại mà công nghệ đang tạo ra những thay đổi nhanh chóng và có tính đột phá.

CMC đặt cược vào AI là một quyết định chiến lược đúng đắn. AI sẽ làm tăng năng suất lao động toàn cầu mỗi năm 1,5% trong hàng chục năm tới, tương đương mức tăng do điện mang lại trong thế kỷ 20. Theo dự đoán của PwC, AI có thể đóng góp khoảng 16 nghìn tỷ USD vào GDP toàn cầu vào năm 2030, lớn hơn GDP của Trung Quốc. Không còn nghi ngờ gì nữa, AI là công nghệ quan trọng nhất của cuộc Cách mạng công nghiệp (CMCN) lần thứ tư.

Đất nước đang bước vào đại lễ kỷ niệm 80 năm giành độc lập và Quốc khánh 2/9, nhưng chúng ta đã mất đến 50 năm chiến tranh và bao vây cấm vận, chỉ có 30 năm là hòa bình để xây dựng và kiến thiết đất nước, chúng ta còn 20 năm nữa để đưa Việt Nam thành nước phát triển có thu nhập cao, sánh vai cường quốc năm châu, như tâm nguyện của Bác Hồ. Để làm được điều đó thì không chỉ là hòa bình, ổn định, là ý chí và quyết tâm cao, là lao động quên mình mà còn phải là cơ hội do thời cuộc đem lại, đó là cơ hội của một cuộc CMCN mới.

Ba cuộc CMCN trước đây, Việt Nam không có cơ hội tận dụng vì đang trong chiến tranh, nay đất nước đã hòa bình, đã là nước thu nhập trung bình cao, chúng ta phải tận dụng được cơ hội của cuộc CMCN lần thứ tư này, với công nghệ chính là AI (AI giống như động cơ hơi nước của CMCN lần thứ nhất, như điện của CMCN lần hai và như máy tính cá nhân của CMCN lần ba). Tận dụng được để vươn lên, để làm chủ cả công nghệ AI, hạ tầng AI, dữ liệu AI và ứng dụng AI, để hiện thực hóa ước mơ ngàn đời của dân tộc, ước mơ hùng cường, thịnh vượng và hạnh phúc, ước mơ mạnh đến mức không có kẻ thù nào dám đến xâm phạm Việt Nam. Phải có nhiều, rất nhiều công ty đầu tư mạnh mẽ cho AI.

CMC chọn hướng phát triển AI dựa trên mã nguồn mở cũng là một lựa chọn chiến lược phù hợp.

Sau đây, tôi sẽ nói sâu hơn về mã nguồn mở và công nghệ mở.

Tương lai của trí tuệ nhân tạo sẽ không bị kiểm soát hoàn toàn bởi những đại gia công nghệ, mà sẽ còn bị chi phối bởi cộng đồng mã nguồn mở, bởi các doanh nghiệp phát triển ứng dụng của các quốc gia. Không một công ty nào, không một tập đoàn đa quốc gia nào, dù quy mô to đến đâu, có thể giải quyết mọi bài toán, đáp ứng mọi nhu cầu thay đổi của các tổ chức, quốc gia. Phát triển công nghệ mở là chìa khóa khai mở sức sáng tạo của toàn dân, từ đó mà giá rẻ đi, nhiều người tiếp cận hơn để giải quyết các bài toán kinh tế xã hội của mỗi quốc gia.

Công nghệ thông tin, công nghệ số đã, đang và sẽ thâm nhập sâu vào mọi ngõ ngách của đời sống xã hội, sẽ trở thành không khí thở của chúng ta. Và vì thế, nó phải rẻ như không khí. Và cách để đạt được điều đó là công nghệ mở. Công nghệ mở không chỉ là mã nguồn mở, mà còn là kiến trúc mở và chuẩn mở. Và đi cùng công nghệ mở là văn hóa mở. Tất cả chúng ta sẽ cùng đóng góp phát triển công nghệ, cùng chia sẻ sử dụng công nghệ. Và vì thế mà giá công nghệ sẽ rẻ đi.

Công nghệ thông tin, công nghệ số đã trở thành nền tảng của kinh tế - xã hội. Cuộc di chuyển vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại là cuộc di chuyển từ thế giới thực sang thế giới số. Nhưng tất cả các quốc gia đều lo lắng về an ninh mạng. Niềm tin sẽ trở thành yếu tố quyết định cho sự thành công của cuộc di chuyển này. Các quốc gia chỉ có thể có niềm tin này khi công nghệ họ sử dụng là công nghệ mở. Công nghệ mở là để các quốc gia có thể làm chủ công nghệ mà mình sử dụng. Không còn như trước đây, chúng ta mua một "Black Box" từ một quốc gia khác và phó mặc số phận của quốc gia mình cho một quốc gia khác. Hiện nay, nhiều quốc gia đã tuyên bố chỉ mua công nghệ khi công nghệ là mở, nhất là khi các công nghệ đó dùng để xây dựng các hạ tầng nền tảng quốc gia như 5G, AI.

Sự sáng tạo vĩ đại nhất là sự sáng tạo của toàn dân. Và cũng chính sự sáng tạo này mới có thể giải quyết các vấn đề, các bài toán của từng cá nhân, từng tổ chức nhỏ và của từng quốc gia. Không ai có thể hiểu bài toán, vấn đề của mình hơn chính mình và vì thế, chúng ta sẽ là người tốt nhất để giải bài toán của mình. Sự sáng tạo toàn dân chỉ có thể xảy ra khi công nghệ là mở. Công nghệ mở sẽ khai phóng năng lực sáng tạo của mỗi cá nhân. Mỗi người đứng trên vai những người khác để phát triển, và từ đó tạo ra một mặt bằng cao hơn cho những người khác.

Dữ liệu là dầu mỏ. Trong tương lai, hầu hết các giá trị sẽ được tạo ra từ dữ liệu. Càng nhiều dữ liệu, nhất là càng nhiều loại dữ liệu khác nhau thì cơ hội tạo ra giá trị mới càng lớn. Người có dữ liệu và người tạo ra giá trị mới từ dữ liệu đó trong nhiều trường hợp không phải là một. Bởi vậy, việc mở dữ liệu và dữ liệu mở là quyết định trong việc tạo ra giá trị mới cho người dân, cho đất nước.

Với một nước đi sau như Việt Nam chúng ta mà muốn đi trước thì phải đứng trên vai những người khác. Việc lựa chọn phát triển công nghệ mở, lựa chọn phát triển phần mềm nguồn mở, lựa chọn mở dữ liệu để các cá nhân, doanh nghiệp tham gia sáng tạo giá trị mới là định hướng của chúng ta. Với định hướng này, Việt Nam sẽ phát triển thành quốc gia công nghệ, dựa trên và thừa hưởng tri thức nhân loại nhưng cũng đóng góp cho tri thức nhân loại.

Việt Nam cam kết phát triển và làm chủ công nghệ số dựa trên chuẩn mở, mã nguồn mở. Không chỉ là cam kết mà đây còn là chiến lược của chúng ta: Mở để phát triển và làm chủ công nghệ Việt Nam, để Make in Vietnam. Không chỉ là chiến lược mà đây còn là chương trình hành động của chúng ta. Mỗi cơ quan, doanh nghiệp hãy nhận lấy cho mình một công việc và cam kết hành động. Cơ quan nhà nước hãy hành động để xây dựng chính sách, chiến lược. Doanh nghiệp hãy hành động để phát triển các nền tảng. Các cơ sở đào tạo hãy hành động để nuôi dưỡng và phát triển cộng đồng mở.

Tôi mong tất cả chúng ta có nhiều sức khỏe, nhiều năng lượng, có niềm tin mãnh liệt vào khả năng làm chủ các công nghệ chiến lược để giải các bài toán Việt Nam, giúp đất nước phát triển, và từ đây đi ra toàn cầu và đóng góp vào sự phát triển của nhân loại.

Tôi hy vọng C-OpenAI đạt được mục tiêu 5 tỷ USD của mình. Các bạn hãy thành công để tạo cảm hứng cho những doanh nghiệp công nghệ Việt Nam khác. Sự thành công của các bạn phải được thể hiện ở chỗ giải quyết được các bài toán chiến lược của Việt Nam, của nhân loại. Đó là bài toán tăng năng suất lao động, tăng trưởng hai con số; sử dụng hiệu quả các tài nguyên hữu hạn; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chất lượng công chức; nâng cao quản trị quốc gia; mô hình chính quyền địa phương hai cấp; mỗi người dân Việt Nam có một trợ lý...

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng