Ẩm thực Việt Nam không chỉ ghi dấu ấn bằng phở, bún chả hay bánh mì, mà còn bởi một "gia vị quốc hồn quốc túy" là các loại mắm. Từ mắm tôm nồng nàn, mắm nêm đậm đà đến mắm ruốc, mắm cá linh, mắm chưng…, mỗi loại đều mang trong mình một bản sắc riêng, gắn với từng vùng đất, từng tập quán và thói quen ẩm thực khác nhau. Với người lần đầu thử, mắm là thứ “khó ngửi, khó ăn”. 

Nhưng với người Việt, đó là tinh hoa chắt lọc từ biển cả, từ bàn tay cần mẫn và từ ký ức tuổi thơ thân thuộc. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng khám phá những loại mắm nổi tiếng của Việt Nam mà bất cứ ai yêu ẩm thực chân chính cũng nên trải nghiệm ít nhất một lần.

Tổng quan về văn hóa sử dụng mắm trong ẩm thực Việt

Mắm là một phần không thể thiếu trong ẩm thực Việt Nam. Không đơn thuần chỉ là gia vị, các loại mắm còn là kết tinh của văn hóa, khí hậu và tập quán từng vùng miền. Từ bữa cơm gia đình đến món ăn đường phố, mắm hiện diện như “linh hồn” tạo nên chiều sâu hương vị cho ẩm thực Việt.

Việt Nam có rất nhiều loại mắm khác nhau, trong đó mỗi vùng lại có một cách làm và cách ăn riêng. Miền Bắc chuộng mắm cáy, mắm tép; miền Trung nổi tiếng với mắm nêm, mắm ruốc; còn miền Tây Nam Bộ gắn liền với mắm cá linh, mắm chưng… Sự đa dạng này không chỉ làm phong phú khẩu vị mà còn phản ánh rõ nét đời sống văn hóa bản địa.

Đối với người Việt, mắm không chỉ để chấm mà còn để kho, ướp, chưng… tạo nên hàng loạt món ngon dân dã mà đậm đà. Một chén mắm pha giữa mâm cơm sẽ làm món ăn thêm ngon và tạo cảm giác sum vầy, kết nối mọi người trong gia đình.

Ngày nay, các loại mắm truyền thống vẫn giữ nguyên giá trị trong đời sống hiện đại, đồng thời đang từng bước chinh phục thị trường quốc tế. Dù là người Việt xa quê hay du khách nước ngoài, khó ai quên được hương vị đậm sâu rất riêng của mắm.

Top các loại mắm nổi tiếng của Việt Nam mà bạn nên thử một lần

Mùi mắm đôi khi “kén người ăn”. Nhưng nếu đã thử một lần, bạn sẽ thấy trong cái mặn mòi ấy là cả một chiều sâu ẩm thực không nơi nào có được. Dưới đây là những loại mắm nổi tiếng mà bất kỳ ai yêu ẩm thực Việt cũng nên trải nghiệm ít nhất một lần trong đời.

1. Nước mắm Phú Quốc

Nếu bạn muốn tìm một loại nước mắm nguyên chất, đậm đà và chuẩn vị truyền thống, nước mắm Phú Quốc là cái tên không thể bỏ qua. Được làm từ cá cơm tươi ủ với muối hạt sạch trong thùng gỗ suốt 12–15 tháng, loại mắm này cho ra nước mắm có màu nâu cánh gián, sánh nhẹ, thơm dịu và có độ đạm tự nhiên cao. 

Mùi mắm không quá nồng nhưng lại dậy hương khi pha chấm hoặc nêm nếm. Nước mắm Phú Quốc không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được xuất khẩu ra nhiều quốc gia, góp phần đưa ẩm thực Việt vươn ra thế giới.

2. Mắm tôm

Mắm tôm là loại mắm khiến người ta hoặc yêu thích cuồng nhiệt hoặc “sợ chạy mất dép” ngay từ lần đầu ngửi. Được làm từ tôm nhỏ lên men với muối theo tỷ lệ truyền thống, mắm tôm có màu tím nâu, sánh mịn và có mùi nồng đặc trưng. 

Tuy nhiên, khi biết cách pha với chanh, đường, ớt và một chút dầu nóng, mắm tôm trở thành loại nước chấm hấp dẫn khó cưỡng, đặc biệt khi ăn kèm bún đậu mắm tôm, bún riêu cua hay chấm thịt luộc. Với người Việt, đặc biệt ở miền Bắc, mắm tôm là món khoái khẩu không thể thay thế.

3. Mắm nêm

Mắm nêm là loại mắm đặc trưng của miền Trung được lên men từ cá cơm, cá trích hoặc cá nục nhỏ, tạo nên mùi vị mạnh và vị mặn sâu. Khác với nước mắm, mắm nêm thường đặc sệt, màu nâu đậm và có thể ăn liền sau khi pha chế. 

Người miền Trung thường pha mắm nêm với thơm (dứa) xay nhuyễn, thêm chút tỏi, ớt, chanh và đường để tạo thành loại nước chấm sánh mịn, thơm lừng. Mắm nêm là “linh hồn” của món bánh tráng cuốn thịt heo, nem lụi, bún mắm nêm... Mùi mắm nồng nhưng vị thì hài hòa, ăn rồi dễ nghiện.

4. Mắm ruốc

Trong các loại mắm Việt, mắm ruốc được xem là “gương mặt quốc dân” ở miền Trung và miền Nam. Mắm được làm từ con ruốc (loại giống tép nhỏ), ủ lên men cùng muối cho ra hỗn hợp mịn, màu hồng hoặc nâu tím và mùi thơm đặc trưng. 

Mắm ruốc thường không ăn sống mà dùng làm nguyên liệu nấu ăn, như xào với sả ớt, chưng với thịt hoặc kho với cá. Đặc biệt, trong các món ăn Huế như bún bò Huế hay cơm hến, mắm ruốc là thành phần tạo nên mùi vị đặc trưng, không thể thiếu để món ăn đúng chuẩn.

5. Mắm cáy

Mắm cáy là món mắm đặc sản của các tỉnh Bắc Bộ như Thái Bình, Hải Dương, Nam Định… Loại mắm này được làm từ con cáy (loài cua đồng nhỏ) đem giã nhuyễn, trộn muối và ủ lên men theo phương pháp dân gian. Mắm cáy có màu nâu đỏ, sánh sệt, mùi thơm dịu hơn mắm tôm nhưng vẫn đủ “nồng” để người sành ăn thấy thích thú. 

Mắm thường được dùng làm nước chấm cho rau luộc, cà pháo, thịt luộc hoặc ăn kèm với cơm nóng. Vị mắm cáy gợi nhớ những bữa cơm quê đơn giản nhưng đầy ắp tình cảm gia đình.

6. Mắm ba khía

Được người miền Tây yêu thích, mắm ba khía là loại mắm được làm từ con ba khía (họ cua), trộn với muối và ủ theo công thức riêng. Khi ăn, người ta thường pha mắm với tỏi, ớt, chanh, đường và có thể thêm đu đủ bào sợi hoặc rau thơm để tăng hương vị. Mắm ba khía vừa có vị mặn mòi, vừa có chút ngọt hậu, nên rất bắt cơm. Đây là món mắm vừa đậm chất miền sông nước, vừa là niềm tự hào của ẩm thực Cà Mau, Sóc Trăng, Bạc Liêu.

7. Mắm nhum

Mắm nhum là loại mắm được ví như “tinh hoa biển cả” bởi độ hiếm và hương vị đặc biệt mà nó mang lại. Sau khi được làm sạch sẽ, nhum biển (còn gọi là cầu gai)  sẽ được lấy phần thịt, trộn muối theo tỷ lệ chuẩn rồi đem ủ kín trong chum đất hoặc hũ sành. Sau thời gian lên men tự nhiên, mắm nhum cho ra hỗn hợp đặc sánh, màu nâu đỏ sậm, thơm dịu và vị béo mặn rất riêng, không giống bất kỳ loại mắm nào khác. 

Loại mắm này từng là món ăn tiến vua nhờ độ tinh tế và giá trị dinh dưỡng cao. Ngày nay, mắm nhum thường được tìm thấy ở các vùng ven biển như Quảng Ngãi, Bình Định nhưng chỉ có vào một số mùa nhất định trong năm. Vì vậy, nếu có cơ hội, bạn nên thử một lần để cảm nhận được cái vị “độc quyền” của loại mắm quý hiếm này.

Tạm kết

Các loại mắm không chỉ là món ăn, mà còn là ký ức, là bản sắc, là tâm hồn của người Việt. Dù bạn là người yêu ẩm thực, là du khách đam mê khám phá hay chỉ đơn giản là người muốn hiểu thêm về Việt Nam, bạn cũng đừng ngần ngại thử một chút mắm để thấy được cái “chất” của nền ẩm thực đã chinh phục biết bao trái tim.

Vậy bạn đã từng thử loại mắm nào chưa? Nếu có, bạn hãy chia sẻ trải nghiệm ở phần bình luận của bài viết. Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo thêm nhiều mẫu chảo chống dính chất lượng do FPT Shop phân phối nhé.

Xem thêm:

• Top 14 món đặc sản Bắc Ninh nổi tiếng, đặc trưng mà bạn không nên bỏ lỡ khi đến đây
• Đặc sản là gì? Cách hiểu đúng đặc sản Việt Nam để lựa chọn và mua sắm chính xác