Nếu bạn là người yêu thích ẩm thực truyền thống Việt Nam, chắc hẳn đã từng thưởng thức bánh gai, món bánh dân dã với lớp vỏ đen óng, dẻo mềm và hương thơm nồng nàn đặc trưng. Ít ai biết rằng, nguyên liệu làm nên sắc đen quyến rũ và mùi thơm hấp dẫn ấy chính là lá gai, một loại lá dân dã nhưng chứa đựng nhiều giá trị dinh dưỡng. Vậy lá gai là lá gì, có tác dụng như thế nào và được sử dụng trong những loại bánh nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về lá gai làm bánh trong bài viết dưới đây.

Lá gai làm bánh là lá gì?

Lá gai làm bánh là lá của cây gai (tên khoa học là Boehmeria nivea), thuộc họ Gai (Urticaceae). Cây gai là loại cây thân thảo lâu năm, mọc hoang hoặc được trồng nhiều ở vùng nông thôn Việt Nam. Cây cao khoảng 1–2m, thân có lông, lá hình tim, mép có răng cưa, mặt dưới phủ lớp lông tơ trắng bạc, trong khi mặt trên có màu xanh đậm.

Người dân thường hái lá gai non hoặc lá bánh tẻ để sử dụng làm nguyên liệu chế biến thực phẩm, đặc biệt là món bánh gai, một loại bánh truyền thống nổi tiếng của miền Bắc. Sau khi hái, lá gai được rửa sạch, luộc chín, giã nhuyễn hoặc xay mịn, rồi trộn cùng bột nếp để tạo thành phần vỏ bánh có màu đen đặc trưng, thơm dẻo và mềm mịn.

Ngoài công dụng làm bánh, lá gai làm bánh còn được dân gian sử dụng như một vị thuốc quý trong Đông y, giúp điều hòa khí huyết, giảm đau và hỗ trợ an thần.

Tác dụng của lá gai đối với sức khỏe

Không chỉ góp phần làm nên hương vị thơm ngon cho món bánh truyền thống, lá gai làm bánh còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đáng chú ý. Theo y học cổ truyền, lá gai có vị ngọt nhẹ, tính hàn, không độc, được dùng để thanh nhiệt, giải độc, cầm máu và an thai. Một số công dụng nổi bật của lá gai bao gồm:

Giúp an thai, giảm đau bụng

Lá gai thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian giúp phụ nữ mang thai giảm triệu chứng đau bụng, ra huyết hoặc động thai. Nước sắc lá gai tươi được cho là có tác dụng an thai và dưỡng thai, giúp mẹ bầu cảm thấy dễ chịu hơn.

Thanh nhiệt, giải độc cơ thể

Với tính mát, lá gai làm bánh có tác dụng thanh lọc cơ thể, giải độc gan, giảm nhiệt trong người, đặc biệt vào mùa hè nóng bức. Nhiều người còn dùng lá gai đun nước uống hằng ngày như một loại trà thanh mát tự nhiên.

Giảm đau nhức, hỗ trợ xương khớp

Lá gai có chứa nhiều hoạt chất sinh học tự nhiên có khả năng giảm sưng, giảm viêm, giúp làm dịu các cơn đau xương khớp nhẹ. Ngoài ra, khi kết hợp với một số dược liệu khác, lá gai còn được dùng để chữa đau lưng, tê mỏi chân tay.

Tốt cho hệ tiêu hóa

Hàm lượng chất xơ tự nhiên trong lá gai làm bánh hỗ trợ hệ tiêu hóa, giúp ngăn ngừa táo bón và cải thiện hấp thu dưỡng chất. Ngoài ra, các món bánh được làm từ lá gai thường dễ tiêu và không gây ngán.

Lá gai làm bánh gì?

Khi nhắc đến lá gai làm bánh, người ta thường nghĩ ngay đến bánh gai truyền thống. Dưới đây là những loại bánh gai làm từ lá gai ở từng vùng miền được nhiều người biết đến.

Bánh gai Tứ Trụ (Thanh Hóa)

Bánh gai Tứ Trụ là loại bánh nổi tiếng nhất được làm từ lá gai làm bánh. Vỏ bánh được chế từ bột nếp trộn lá gai xay nhuyễn, có màu đen óng, dẻo thơm. Nhân bánh gồm đậu xanh, dừa nạo, mỡ heo, vừng, đường và chút hương vani tự nhiên. Bánh được gói bằng lá chuối khô, hấp chín, dậy mùi thơm nức mũi, đây là món quà quê giản dị nhưng mang đậm hồn Việt.

Bánh gai Nam Định

Khác với bánh gai Tứ Trụ có vị ngọt đậm, bánh gai Nam Định lại thanh hơn, nhân dẻo và ít dầu mỡ hơn. Vỏ bánh vẫn làm từ lá gai làm bánh nhưng có độ dai mềm hơn, thường được dùng làm món quà biếu hoặc dâng lễ trong các dịp quan trọng.

Bánh gai miền Trung

Bánh ít lá gai là món bánh truyền thống nổi tiếng của miền Trung, đặc biệt ở Bình Định và Quảng Ngãi. Bánh được làm từ bột nếp trộn với lá gai làm bánh giã nhuyễn, kết hợp nhân đậu xanh hoặc dừa ngọt bùi, gói trong lá chuối rồi hấp chín. Khi bóc ra, bánh có màu đen óng, dẻo thơm và vị ngọt thanh rất đặc trưng.

Cách sơ chế lá gai làm bánh đúng chuẩn

Để làm được món bánh ngon, việc sơ chế lá gai làm bánh là bước rất quan trọng. Dưới đây là quy trình chuẩn bạn có thể tham khảo:

• Chọn lá gai non hoặc lá bánh tẻ, rửa sạch nhiều lần cho hết bụi bẩn.
• Luộc lá gai khoảng 15–20 phút cho mềm, sau đó vớt ra để nguội.
• Vắt ráo nước và giã hoặc xay nhuyễn, cho ra hỗn hợp màu xanh đậm.
• Trộn lá gai đã xay với bột nếp, đường, dầu ăn để tạo thành khối bột dẻo mịn.
• Sử dụng hỗn hợp này để bọc nhân bánh và gói lại bằng lá chuối khô, sau đó hấp chín.

Nhờ quy trình này, bánh có màu đen tự nhiên, hương thơm dễ chịu và vị dẻo đặc trưng mà không loại bánh nào có được.

Lời kết

Lá gai làm bánh là nguyên liệu tạo màu và hương thơm cho những món bánh truyền thống, là vị thuốc quý trong dân gian với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Từ những chiếc bánh gai Tứ Trụ, bánh gai Nam Định, lá gai vẫn luôn là biểu tượng của sự khéo léo, tinh tế và tình yêu ẩm thực Việt. Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại mang đến nhiều loại bánh mới lạ, nhưng hương thơm mộc mạc từ lá gai làm bánh vẫn khiến người ta nhớ mãi, là một phần ký ức ngọt ngào của làng quê Việt Nam.

Nếu bạn yêu thích ẩm thực truyền thống Việt Nam và muốn tự tay chế biến những món bánh từ lá gai làm bánh thơm ngon, dẻo mềm ngay tại nhà, đừng quên trang bị cho mình những thiết bị gia dụng hiện đại và một chiếc nồi inox an toàn, dễ sử dụng.  FPT Shop hiện đang cung cấp đa dạng mẫu nồi inox giá rẻ, thiết kế đẹp, giúp bạn nấu nướng an toàn và tiện lợi hơn mỗi ngày.

• Nồi inox

Xem thêm:

• Mách bạn 2 cách làm bánh ít lá gai thơm ngon hấp dẫn, ăn một lần là thích mê
• Mỗi chiếc bánh gai bao nhiêu calo? Ăn nhiều bánh gai có béo không? Cách ăn bánh gai không tăng cân