Thiết kế khung thể chế giáo dục hiện đại, rõ ràng, đủ linh hoạt và nhân văn

Sửa đổi, bổ sung bộ ba luật trụ cột

Tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất do Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Tấn Dũng cho biết, để thực hiện yêu cầu hoàn thiện thể chế pháp luật trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định rất rõ định hướng hoàn thiện thể chế là “Lấy người học làm trung tâm; lấy chất lượng, công bằng, minh bạch và trách nhiệm giải trình làm trụ cột; xây dựng hệ thống giáo dục mở, linh hoạt, đảm bảo nền tảng giá trị nhân cách và kỷ luật học đường”.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Tấn Dũng phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: Hồ Long

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cho biết, tiếp tục hoàn thiện pháp luật về giáo dục không chỉ là sửa luật mà là thiết kế một khung thể chế hiện đại, rõ ràng, ổn định nhưng đủ linh hoạt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển con người Việt Nam toàn diện.

Cụ thể, tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội đã thông qua Luật Nhà giáo, có hiệu lực từ ngày 1/5/2026. Đây là đạo luật chuyên ngành đầu tiên được quy định đầy đủ về vị trí pháp lý, quyền, nghĩa vụ, chuẩn nghề nghiệp, tiền lương, chế độ đãi ngộ và các chính sách đối với đội ngũ nhà giáo. Việc ban hành Luật Nhà giáo góp phần hoàn thiện pháp luật về giáo dục, khẳng định vai trò trung tâm, vị thế xã hội của nhà giáo. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý thống nhất để xây dựng đội ngũ nhà giáo đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, từng bước cải thiện đời sống vật chất, tinh thần, thu hút và giữ chân người giỏi gắn bó với nghề, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.

Cùng với Luật Nhà giáo thì dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học sửa đổi, Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi - ba luật trụ cột cấu thành bộ khung thể chế của hệ thống giáo dục quốc dân - do Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất, đã được Chính phủ trình Quốc hội dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ Mười này. Đây là bước điều chỉnh quan trọng nhằm khắc phục những bất cập hiện nay, đồng thời cập nhật các yêu cầu mới về chuyển đổi số, tự chủ, hội nhập, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 71 – NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó nhấn mạnh yêu cầu khai thông điểm nghẽn, tạo đột phá hiện đại hóa, chấn hưng giáo dục, Bộ Giáo dục Đào tạo đã xây dựng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Các đại biểu dự Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất với chủ đề “Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Ảnh: Hồ Long

Dự thảo Nghị quyết tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn lớn về thể chế, nhân lực, tài chính và quản trị, tạo không gian và động lực mới cho toàn ngành, thúc đẩy tự chủ đại học thực chất, nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển bền vững đất nước.

Thứ trưởng Lê Tấn Dũng cũng khẳng định, vừa qua, các bậc cha mẹ học sinh và toàn ngành giáo dục rất trân trọng về sự quan tâm đặc biệt, nhân văn của Quốc hội, khi đã kịp thời ban hành Nghị quyết số 218/2025/QH15 về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi.

Nghị quyết này đã đặt ra cam kết chính trị mạnh mẽ trong việc bảo đảm mọi trẻ em trong độ tuổi từ 3 đến 5 đều được tiếp cận giáo dục mầm non có chất lượng, qua đó tạo nền tảng phát triển thể chất, trí tuệ, cảm xúc và kỹ năng ngay từ những năm đầu. Việc ban hành Nghị quyết số 2018/2025/QH15 đã góp phần hoàn thiện thể chế về phổ cập giáo dục, thu hẹp chênh lệch về cơ hội giáo dục giữa các vùng miền, nhóm đối tượng, đảm bảo không trẻ em nào bị bỏ lại phía sau ngay từ bài học đầu tiên.

Đồng thời, tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội cũng ban hành Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân cũng đã cụ thể hóa hơn nữa nguyên tắc công bằng và chia sẻ trong giáo dục. Nghị quyết có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm gánh nặng tài chính cho gia đình, đặc biệt là các đối tượng yếu thế, vùng khó khăn, tăng khả năng duy trì, hoàn thành bậc học của học sinh, qua đó biến các quyền hiển định về học tập thành cơ hội hiện hữu trên thực tế.

Theo Thứ trưởng Lê Tấn Dũng, hai nghị quyết này là trụ cột chính sách xã hội quan trọng, gắn kết chặt chẽ với lộ trình hoàn thiện thể chế pháp luật, bảo đảm tính nhân văn, bao trùm của cả hệ thống giáo dục quốc dân.

Bảo đảm quyền được học tập, thúc đẩy tự chủ, tính minh bạch của cơ sở giáo dục

“Những bước đi trên đã thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược hoàn thiện thể chế pháp luật về giáo dục không chỉ nhằm xử lý những vấn đề vướng mắc hiện nay mà còn tạo nền tảng lâu dài cho đổi mới mô hình quản trị, cơ chế tài chính, phát triển đội ngũ và nâng cao chất lượng đào tạo”. Nhấn mạnh điều này, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng khẳng định, pháp luật phải thực sự trở thành công cụ bảo đảm quyền được học tập, được phát triển của mỗi công dân, đồng thời thúc đẩy tự chủ, tự chịu trách nhiệm, tính minh bạch của các cơ sở giáo dục.

Quang cảnh Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất với chủ đề “Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Ảnh: Hồ Long

Thứ trưởng Lê Tấn Dũng cũng cho rằng, hoàn thiện thể chế pháp luật trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị. Mục tiêu là xây dựng một hành lang pháp lý hiện đại, minh bạch, nhân văn, trong đó nhà giáo được tôn trọng, người học được bảo vệ, các sáng kiến đổi mới được hỗ trợ và khuyến khích.

Thứ trưởng nhấn mạnh, khi thể chế thông suốt, pháp luật đồng bộ, bộ máy hành chính tinh gọn, chúng ta sẽ có một nền giáo dục thực chất, hiện đại, nhân bản, đủ sức đào tạo những thế hệ công dân toàn cầu có tri thức, kỹ năng, năng lực thích ứng và bản lĩnh Việt Nam. Đây là điều kiện quan trọng để thực hiện khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong thời gian tới và trong tương lai.

Thanh Hải