Cơ hội nhìn lại việc phân loại rác thải tại nguồn

Công nhân môi trường đô thị dọn dẹp rác sau đợt lũ cuối tháng 10, đầu tháng 11 vùa qua. Ảnh: Phan Trung

Khoảnh khắc đặc biệt sau thiên tai

Cuối tháng 10/2025, Huế đã trải qua một trong những trận lụt nghiêm trọng nhất trong lịch sử: hơn 44.500 ngôi nhà bị ngập sâu, giao thông tê liệt, thành phố chìm trong biển nước... Khi nước rút, điều làm mọi người ấn tượng không chỉ là khối lượng rác khổng lồ cần dọn dẹp, mà còn là tinh thần đoàn kết của người dân Huế - mọi người cùng nhau ra quân, không phân biệt già trẻ, tạo nên một phong trào “Huế đẹp, Huế sạch” đầy tự hào.

Và đây phải chăng cũng chính là thời điểm quan trọng để Huế nghĩ đến một giải pháp dài hạn hơn. Vì sao? Bởi sau thiên tai, tâm lý người dân đang ở trong trạng thái sẵn sàng “bắt đầu lại”. Khi mọi thứ cần được tái thiết, dọn dẹp từ đầu, đó cũng là cơ hội thuận lợi để xây dựng những thói quen mới, tốt đẹp hơn.

Hơn nữa, khi trực tiếp tham gia dọn dẹp những đống rác sau lụt - hỗn hợp của bùn, đồ đạc hỏng, rác sinh hoạt lẫn lộn - người dân đã tận mắt nhìn thấy hậu quả của việc rác không được phân loại. Nếu rác được phân loại ngay từ đầu, công tác thu gom và xử lý sẽ dễ dàng, nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Về mặt chính sách, đây cũng là thời điểm thuận lợi. Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều công điện chỉ đạo và hỗ trợ 350 tỷ đồng cho Huế khắc phục hậu quả. Sự quan tâm của lãnh đạo và truyền thông về Huế đang ở mức cao. Đây là lúc thích hợp để đưa phân loại rác tại nguồn trở thành một phần của kế hoạch tái thiết bền vững, gắn với mục tiêu xây dựng “Huế xanh - sạch - sáng” lâu dài và là một chương mới của phong trào “Ngày Chủ nhật xanh”.

Để Huế có thể triển khai chương trình phân loại rác tại nguồn hiệu quả, tôi xin đề xuất một số giải pháp sau:

Thứ nhất, đánh giá lại toàn diện hiện trạng. Cần có một cuộc rà soát kỹ lưỡng về những gì đã làm, kết quả đạt được, những khó khăn còn tồn tại. Từ đó rút ra bài học kinh nghiệm.

Thứ hai, xác lập mục tiêu rõ ràng và lộ trình cụ thể. Không nên đặt mục tiêu quá tham vọng trong ngắn hạn. Thay vào đó, có thể bắt đầu với một số khu vực trọng điểm như phố cổ, các khu du lịch, trường học, cơ quan nhà nước. Khi đã thành công ở những nơi này, mới tiến hành nhân rộng ra toàn thành phố. Trong thực tế, Huế đã thực hiện các chương trình này ở một số nơi và đạt được thành công nhất định, như là Trường Tiểu học Số 1 Thuận An (TP. Huế) với mô hình “Trường học giảm nhựa”, hay mới đây là Trường Tiểu học Lê Lợi (phường Thuận Hóa), mô hình tiêu biểu của phong trào trường học không rác thải nhựa và trường đạt danh hiệu cao nhất trong Giải thưởng Trường học sinh thái Việt Nam năm 2024. Có thể đặt ra những mục tiêu như 100% các trường có các thùng rác phân loại.

Thứ ba, đầu tư đúng mức cho cơ sở hạ tầng. Vị trí thùng rác phải thuận tiện, xe thu gom phải được trang bị phù hợp, cơ sở tập kết và xử lý rác phải được nâng cấp. Không thể yêu cầu người dân phân loại rác nếu sau đó xe thu gom lại trộn lẫn tất cả.

Thứ tư, tuyên truyền bài bản và kiên trì. Cần có những buổi tập huấn cụ thể cho người dân, không chỉ là phát tờ rơi hay treo băng rôn. Có thể tổ chức các buổi hướng dẫn tại các tổ dân phố, mời các hộ gia đình tham gia, thậm chí có thể có những phần thưởng khuyến khích cho những hộ phân loại rác tốt.

Thứ năm, giám sát chặt chẽ và có chế tài rõ ràng. Cần có đội ngũ giám sát thường xuyên, nhắc nhở và xử lý các trường hợp vi phạm. Nhưng chế tài phải hợp lý, không quá nặng khiến người dân e sợ, cũng không quá nhẹ đến mức không có tác dụng răn đe.

Thứ sáu, lấy người dân làm trung tâm. Phải lắng nghe những khó khăn, bất tiện của người dân khi thực hiện phân loại rác. Có thể khó khăn chỉ là chuyện nhỏ như thùng rác đặt xa quá, hoặc không biết phân loại thế nào cho đúng. Giải quyết được những khó khăn này, việc thực hiện sẽ suôn sẻ hơn rất nhiều. Và đây là việc cần làm thường xuyên, liên tục.

Huế xứng đáng có một môi trường sạch đẹp, bền vững. Phân loại rác tại nguồn không chỉ là câu chuyện về môi trường, mà còn là về ý thức cộng đồng, về trách nhiệm của mỗi người với thành phố mình sinh sống.

Sau trận lụt 2025, khi người dân Huế đã cùng nhau dọn sạch thành phố, tinh thần đoàn kết và ý thức bảo vệ môi trường đang ở mức cao nhất. Đây chính là thời điểm vàng để khởi động lại việc phân loại rác tại nguồn - không phải như một chiến dịch ngắn hạn, mà là một cam kết dài lâu vì một Huế xanh, sạch, đẹp.