Tái cơ cấu ngành nông nghiệp tiếp tục là nhiệm vụ ưu tiên

"Tái cơ cấu nông nghiệp đã đi đúng hướng"

Thực hiện chủ trương của Đảng tại Đại hội lần thứ XI về “đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, coi chất lượng, năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh là ưu tiên hàng đầu, chú trọng phát triển theo chiều sâu...”, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững (Quyết định số 899-QĐ/TTg ngày 10/6/2013), sau đó là Kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2021 - 2025 (Quyết định số 255-QĐ/TTg ngày 25/2/2021).

Nhìn lại quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp, “mặc dù còn những tồn tại, quá trình tái cơ cấu đã đi đúng hướng”, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát nhận xét.

Cụ thể, quá trình tái cơ cấu đã mang lại những kết quả tích cực, ngăn chặn được đà suy giảm, phục hồi tốc độ tăng trưởng cao hơn, củng cố các yếu tố phát triển bền vững của ngành nông nghiệp trên cả ba trụ cột: kinh tế, xã hội, môi trường; nông nghiệp đóng vai trò là bệ đỡ cho nền kinh tế, nhất là trong những thời điểm nền kinh tế gặp khó khăn.

Tái cơ cấu ngành nông nghiệp góp phần nâng cao thu nhập của dân cư nông thôn. Ảnh: Đan Thanh

Về kinh tế, cơ cấu ngành đã chuyển dịch theo hướng phát triển các cây trồng, vật nuôi, sản phẩm có lợi thế và giá trị cao, kết hợp áp dụng khoa học kỹ thuật để tăng năng suất, chất lượng, giảm giá thành sản xuất; phát triển chế biến và thương mại để nâng cao giá trị gia tăng. Nhờ vậy, tốc độ tăng trưởng GDP nông, lâm, thủy sản đã vượt qua giai đoạn suy giảm và phục hồi mức tăng trưởng bình quân 5 năm trên 3,5%/năm. Sản xuất không chỉ đáp ứng dồi dào nhu cầu lương thực, thực phẩm trong nước, bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia, mà còn đẩy mạnh xuất khẩu nông, lâm, thủy sản.

Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản tăng gấp hơn 3 lần năm 2010. Nhiều sản phẩm đã khẳng định vị thế cao trên thị trường quốc tế như: gạo, cao su, cà phê, hồ tiêu, hạt điều, rau quả, tôm, cá tra và đồ gỗ. Đáng chú ý, Việt Nam không chỉ giảm xuất khẩu nguyên liệu thô hoặc sơ chế mà còn nhập khẩu, chế biến sâu, nâng cao giá trị gia tăng của nhiều loại hàng hóa nông sản, nhất là hạt điều và đồ gỗ.

Về xã hội, cơ cấu ngành nông nghiệp đã góp phần tích cực giảm nghèo, liên tục nâng cao thu nhập của dân cư nông thôn. Năm 2024, thu nhập bình quân của dân cư nông thôn đã tăng 5,9 lần so với năm 2008, vượt các mục tiêu đề ra gộp cho cả 2 giai đoạn 2011 - 2020 và 2021 - 2025. Nếu loại trừ yếu tố lạm phát, thu nhập thực của dân cư nông thôn vẫn tăng 2,7 lần. Tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn đã giảm từ 17,4% năm 2010 xuống còn 3,5% năm 2024.

Về môi trường, rừng được bảo vệ tốt hơn, độ che phủ rừng tăng lên, đạt khoảng 42%. Trữ lượng rừng tự nhiên được phục hồi. Diện tích và sản lượng rừng trồng tăng nhanh vừa đáp ứng nhu cầu gỗ trong nước vừa cung cấp nguyên liệu cho chế biến xuất khẩu. Mặc dù nước ta đã ngừng khai thác từ rừng tự nhiên, sản lượng gỗ năm 2024 đạt 23,3 triệu mét khối, tăng 3,8 lần so với năm 2010. Rừng còn trở thành nguồn hấp thu carbon lớn, năm 2021 đạt khoảng 612 triệu tấn CO2e, trong đó khoảng 80% là từ rừng tự nhiên…

Tái cơ cấu ngành nông nghiệp là một hợp phần của tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế quốc dân, phù hợp với chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của cả nước; đây cũng là yêu cầu tất yếu để phát triển bền vững.

Cơ chế chính sách cần mở đường cho khoa học, công nghệ

Bước sang giai đoạn mới, ngành nông nghiệp đang đứng trước nhiều cơ hội và thử thách. Đó là biến đổi khí hậu tác động ngày càng rõ rệt. Việc thực hiện mục tiêu Net Zero (phát thải ròng bằng 0) vào năm 2050 yêu cầu phải nỗ lực rất lớn. Việt Nam đã khai thác gần như tới hạn khả năng đất nông nghiệp, diện tích đất lúa đang giảm nhanh. Quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa đang vừa lấy đi đất đai vừa thu hút lượng lớn lao động trẻ từ nông nghiệp. Sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ đang mở ra nhiều cơ hội mới để thực hiện cuộc cách mạng mới trong nông nghiệp.

Trong bối cảnh đó, “ngành nông nghiệp không có con đường nào khác là phải nhanh chóng nắm bắt cơ hội, làm chủ và áp dụng khoa học, công nghệ, nâng cao khả năng cạnh tranh, tiếp tục mở rộng thị phần quốc tế”, ông Cao Đức Phát nhìn nhận.

Để ngành nông nghiệp phát triển thành công, theo ông, trước hết cần có sự thay đổi có tính cách mạng trong tư duy và nhận thức của các bên có liên quan. Cơ chế chính sách phải được thay đổi đi trước, mở đường để khoa học, công nghệ mới phát triển và sớm đi vào cuộc sống, để nông dân, doanh nhân, nhất là những người trẻ, phụ nữ tìm thấy sự nghiệp thuận lợi trong nông nghiệp, nông thôn.

“Mục tiêu bao trùm của phát triển nông nghiệp vẫn sẽ là nâng cao hiệu quả và tính bền vững, nhưng cần phải đạt ở mức cao hơn để nông nghiệp, nông dân đóng góp tương xứng cho sự vươn lên mạnh mẽ của đất nước, dân tộc, thực hiện các mục tiêu do Đảng đề ra. Để đạt được mục tiêu đó, cần có nhiều giải pháp mạnh mẽ để thực hiện, nhất là thông qua làm chủ và nhanh chóng tận dụng các cơ hội mới do khoa học và công nghệ đem lại”, nguyên Bộ trưởng Cao Đức Phát chia sẻ.

Định hướng tương lai, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, ngành xác định tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt là: đoàn kết - dân chủ - kỷ cương - đột phá - phát triển. Trên nền tảng thể chế quản trị tổng hợp, nông nghiệp và môi trường sẽ trở thành một hệ sinh thái vận hành hài hòa, nơi mọi nguồn lực được khơi thông, mọi chính sách đều hướng tới con người và thiên nhiên, mọi hành động đều vì tương lai xanh của đất nước.

Một trong những nhóm nhiệm vụ của ngành cần tập trung thực hiện là: tiếp tục tái cơ cấu ngành nông nghiệp hiệu quả, bền vững, xây dựng nền nông nghiệp xanh, sinh thái, tuần hoàn. Phát triển các vùng sản xuất hàng hóa lớn, chất lượng và giá trị gia tăng cao, gắn với chế biến sâu và xây dựng thương hiệu sản phẩm; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong nông nghiệp. Bên cạnh đó, phát triển các hình thức tổ chức và liên kết sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp; mở rộng thị trường xuất khẩu nông sản, xây dựng các chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm, thương hiệu nông sản quốc gia.

Minh Châu