'Mối tình thi vị' – Khi sân khấu bước ra đường phố, chạm vào trái tim cộng đồng

Các nghệ sĩ Ba Lan lấy đường phố làm sàn diễn trong vở "Mối tình thi vị"

Tại không gian trước sảnh Nhà hát Phạm Thị Trân (Ninh Bình), trong khuôn khổ Liên hoan Sân khấu Thử nghiệm Quốc tế lần thứ VI – 2025, khán giả đã có dịp chứng kiến một hình thức biểu diễn hiếm gặp: vở kịch đường phố "Mối tình thi vị" do các nghệ sĩ đến từ Nhà hát Nghệ thuật Tiến hóa bóng tối Ba Lan thực hiện. Vở của tác giả Stawomir Dadej, đạo diễn Wloletta Dadej.

Không tiếng chuông báo giờ diễn, không rèm nhung, không ranh giới khán phòng. Kịch chỉ có con đường, ánh đèn, hơi thở của phố xá , hòa vào âm nhạc và một câu chuyện tình yêu thời trung cổ được đánh thức giữa đời sống đương đại. Đây là cách thể hiện đầy thú vị với hình thức mới mẻ mà liên hoan hướng tới, nhằm tìm kiếm sự đột phá trong dàn dựng và trình diễn của nghệ thuật đường phố.

Từ "tình yêu thi vị" đến thông điệp vượt thời gian

"Mối tình thi vị" được xây dựng từ cảm hứng văn học châu Âu thời trung cổ, dựa trên mô típ courtly love – tình yêu thi vị của thế kỷ XII, vốn là nền tảng tư tưởng quan trọng trong lịch sử hình thành quan niệm về tình yêu phương Tây.

Khán giả thích thú với tạo hình nhân vật của các nghệ sĩ Ba Lan trong vở "Mối tình thi vị"

Câu chuyện xoay quanh mối quan hệ giữa một hiệp sĩ và một thị nữ quý tộc – hai con người bị ràng buộc bởi bổn phận, đẳng cấp và luật lệ xã hội. Họ không chỉ yêu nhau bằng cảm xúc, mà bằng một hành trình tinh thần: phải vượt qua thử thách, cám dỗ, sự nghi hoặc để bảo vệ sự thuần khiết của tình yêu.

Điểm đáng giá của vở diễn không nằm ở việc kể lại một câu chuyện cổ, mà ở cách nó đối thoại với hiện tại. Trong một thế giới bị chi phối bởi tốc độ, tiêu dùng và sự thực dụng, "Mối tình thi vị" khơi lại một giá trị tưởng chừng đã bị lãng quên: tình yêu như một lý tưởng văn hóa và đạo đức, chứ không chỉ là cảm xúc cá nhân.

Khán giả yêu thích đôi diễn viên thể hiện nhân vật chính trong "Mối tình thi vị"

Dù trải qua bao thời đại, dù lịch sử phủ bụi lên những lý tưởng lãng mạn, con người vẫn luôn khao khát được yêu và được sống trong sự trong sáng, cao cả. Đó chính là thông điệp nền tảng mà vở diễn gửi đến công chúng hôm nay.

Mối tình thi vị - Khi sân khấu không còn giới hạn trong bốn bức tường

Điểm đặc biệt tạo nên sức hút mạnh mẽ của "Mối tình thi vị" là không gian biểu diễn. Thay vì trình diễn trong nhà hát, vở diễn được đưa ra đường phố – nơi người xem không phải là khán giả thụ động, mà là những người tình cờ bước vào một không gian nghệ thuật sống động.

Sự lựa chọn này không chỉ mang tính kỹ thuật, mà là một tuyên ngôn nghệ thuật: Đưa sân khấu trở về với cộng đồng.

Âm nhạc, ánh sáng, phục trang, đạo cụ đều được thiết kế phù hợp với không gian mở. Các diễn viên không chỉ diễn "trước" khán giả, mà diễn "giữa" khán giả. Mọi khoảng cách bị xóa nhòa. Những ánh mắt tò mò ban đầu dần trở thành sự chăm chú, rồi hòa nhập vào nhịp điệu câu chuyện.

Diễn viên hòa vào đường phố, tạo sức hút với công chúng tại Ninh Bình

Không ít người dân địa phương ở Ninh Bình thích thú, ngay cả du khách, khán giả yêu nghệ thuật đã dừng lại rất lâu, thậm chí xem hết cả buổi diễn dù trước đó chỉ "đi ngang qua". Đó là minh chứng cho một điều: Khi nghệ thuật được trình bày đúng cách, nó có thể chạm đến cả những người chưa từng chủ động tìm đến sân khấu.

Ngay tại Lễ diễu hành nghệ thuật đường phố trước đó trong lễ khai mạc, các nghệ sĩ Ba Lan đã "chào sân" bằng sự xuống phố rất duyên dáng, cuốn hút người xem.

Họ thật tài hoa khi nhanh chóng nắm bắt nhu cầu khán giả thích được hòa mình vào không gian nghệ thuật và chính vì thế "Mối tình thi vị" tạo được sự kết nối. Tuy nhiên, cần sự tương tác mạnh hơn, để khán giả có thể hòa nhập vào câu chuyện, đó là một thử thách lớn đòi hỏi vở diễn phải có sự đối thoại với công chúng bằng hành động, ngôn ngữ bên cạnh việc kể lại câu chuyện kịch theo xu thế "thực cảnh hóa đường phố".

Một hướng đi giàu gợi mở cho sân khấu Việt Nam

Giới chuyên môn nhìn nhận, "Mối tình thi vị" là một tiết mục tham gia Liên hoan, một "trường hợp thực hành" đáng suy ngẫm cho sân khấu Việt Nam.

Trong nhiều năm qua, bài toán "khán giả xa rời sân khấu" vẫn là vấn đề nhức nhối. Nhà hát vắng người xem, trong khi đời sống giải trí ngoài kia ngày càng sôi động. Việc đưa kịch ra đường phố, kết hợp với yếu tố thị giác mạnh, âm nhạc sống động, không gian mở… là một hướng đi giúp sân khấu tiếp cận công chúng theo cách mới, không còn bị giới hạn bởi kiến trúc hay rào cản tâm lý.

Âm nhạc và vũ khúc trên đường phố là điểm nhấn độc đáo của "Mối tình thi vị"

Từ đây, có thể đặt ra những gợi ý quan trọng: Sân khấu Việt Nam có thể mạnh dạn phát triển loại hình kịch đường phố, kịch ngoài trời, sân khấu cộng đồng với những chủ đề gần gũi, kết hợp truyền thống và đương đại; Không gian công cộng có thể trở thành "sân khấu mở" – nơi nghệ thuật sống cùng nhịp sống đô thị, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh.

Đây cũng là một hướng đi phù hợp với chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, khi sản phẩm nghệ thuật không chỉ tồn tại trong phạm vi nghề nghiệp, mà trở thành một phần của không gian du lịch, đô thị, giáo dục thẩm mỹ cộng đồng.

Nghệ thuật thử nghiệm và yêu cầu đổi mới tư duy tiếp cận khán giả

"Mối tình thi vị" là minh chứng cho tinh thần thử nghiệm đúng nghĩa: không chỉ thử nghiệm ngôn ngữ biểu đạt, mà thử nghiệm cả mô hình tiếp cận công chúng. Với sân khấu Việt Nam, đây là thời điểm đặt ra yêu cầu đổi mới từ tư duy đến phương thức vận hành:

Khán giả Ninh Bình thích thú xem vở diễn của các nghệ sĩ Ba Lan

Không thể chỉ trông chờ khán giả đến rạp, mà sân khấu cần chủ động bước ra ngoài, tìm đến khán giả. Sự kiện tại Ninh Bình cũng cho thấy, khi được tổ chức bài bản, có định hướng chung từ Liên hoan, có sự phối hợp địa phương và quốc tế, thì những mô hình nghệ thuật mới có thể "bắt rễ" vào đời sống thay vì chỉ dừng lại ở tính trình diễn.

Không phải ngẫu nhiên mà Ban giám khảo và giới chuyên môn đánh giá cao những vở diễn có tính tương tác cao, mở rộng không gian biểu diễn. Bởi trong bối cảnh hội nhập, sân khấu không chỉ là sân khấu, mà còn là một cấu phần của hệ sinh thái văn hóa – sáng tạo.

Màn đấu kiếm thật ấn tượng trên đường phố trong vở "Mối tình thi vị"

Với thời lượng ngắn như "Mối tình thị vi", đây là cách làm của các nghệ sĩ Ba Lan mà sân khấu Việt có thể tham khảo. Diễn viên đi trên những cà keo cao, tạo những pha đánh nhau, đấu kiếm và cả những nghi lễ thời trung cổ thật ấn tượng. Đó là sáng tạo độc đáo của nghệ sĩ Ba Lan khi mang đến liên hoan năm nay tại Ninh Bình.

Diễn viên thể hiện nhân vật trên những cà keo rất ấn tượng

Khán giả bị cuốn theo câu chuyện, những tiếng cười thích thú, những tràn pháo tay cổ vũ đã tạo nên sắc thái mới của liên hoan quốc tế năm nay, có nhiều mô hình thử nghiệm để tìm chìa khó mở cảnh cửa sáng tạo cho sân khấu đương đại phát triển.

Bài và ảnh: Thanh Hiệp