Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV: Nhiều quyết sách chiến lược cho giai đoạn phát triển mới

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp ngày 19/11. Ảnh: Nguyễn Hùng

Đột phá cơ chế để thúc đẩy hội nhập quốc tế toàn diện, chủ động và hiệu quả

Ngày 19/11, Quốc hội dành phần lớn thời gian để thảo luận về dự thảo Nghị quyết “Một số cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy hội nhập quốc tế”. Đây được xem là sáng kiến có ý nghĩa mở đường, nhằm tạo dựng một hành lang pháp lý linh hoạt, kịp thời thích ứng với bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, đồng thời đẩy mạnh việc tận dụng những cơ hội từ các hiệp định thương mại thế hệ mới, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng và chuyển đổi số mạnh mẽ trên phạm vi toàn thế giới. Trong phiên họp, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc đã trình bày Tờ trình, cùng với báo cáo thẩm tra của Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Lê Tấn Tới, làm rõ các đề xuất nhằm tháo gỡ rào cản, tạo thuận lợi cho hoạt động đối ngoại, thu hút đầu tư quốc tế, phát huy vai trò chủ thể của doanh nghiệp và nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh hội nhập sâu.

Dự thảo nghị quyết đưa ra nhiều cơ chế mang tính đột phá, trong đó có việc thiết lập các chính sách ưu tiên đặc thù dành cho tổ chức quốc tế và tổ chức phi chính phủ (NGO) có đóng góp thiết thực cho các chương trình phát triển. Việc cho phép địa phương mở văn phòng đại diện tại nước ngoài được nhiều đại biểu đánh giá là bước đi hợp lý và khả thi, giúp thúc đẩy ngoại giao kinh tế, kết nối thị trường, giới thiệu tiềm năng và thế mạnh đặc thù của địa phương với quốc tế, qua đó, nâng cao hiệu quả của hoạt động xúc tiến đầu tư và thương mại. Cùng với đó, dự thảo đề xuất việc thành lập quỹ hỗ trợ doanh nghiệp và quỹ xúc tiến xuất khẩu, nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam-đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ tiếp cận thị trường toàn cầu, nâng cao năng lực tham gia vào chuỗi giá trị quốc tế. Các đại biểu nhìn nhận, đây là công cụ chính sách cần thiết để doanh nghiệp đổi mới công nghệ, chuyển đổi số, cải thiện chất lượng quản trị và hướng tới mô hình sản xuất dựa trên sáng tạo, thay vì dựa vào lợi thế lao động giá rẻ như trước đây.

Một nội dung quan trọng khác được nhiều đại biểu quan tâm là chính sách phát triển nguồn nhân lực đối ngoại, với đề xuất áp dụng chế độ phụ cấp đặc thù và chế độ đãi ngộ hợp lý đối với đội ngũ cán bộ ngoại giao, chuyên gia giỏi ngoại ngữ và am hiểu luật pháp quốc tế. Theo phân tích của nhiều ý kiến, đội ngũ này giữ vai trò then chốt trong việc đại diện lợi ích quốc gia, tham gia đàm phán, xử lý các vấn đề phức tạp về thương mại, công nghệ, an ninh phi truyền thống và các lĩnh vực mới nổi. Việc nâng cao chất lượng, tạo động lực và cải thiện môi trường làm việc cho lực lượng này sẽ góp phần trực tiếp vào việc nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Bên cạnh những đánh giá tích cực, nhiều đại biểu cũng nêu rõ các thách thức cần được đặt ra trong quá trình triển khai nghị quyết. Một số ý kiến yêu cầu rà soát kỹ nguồn lực tài chính, bảo đảm tính khả thi và tránh dàn trải; phân cấp mạnh đi đôi với kiểm tra, giám sát chặt chẽ; đồng thời rà soát sự tương thích của các cơ chế đặc thù với điều ước quốc tế mà Việt Nam đã cam kết. Một số đại biểu nhấn mạnh, cần lưu ý tránh tạo sự chồng chéo giữa các cấp quản lý, hoặc tạo ra ưu đãi quá mức dẫn tới tình trạng lạm dụng, mất bình đẳng giữa các tổ chức, địa phương. Tuy nhiên, với tầm nhìn chiến lược và cách tiếp cận mới, nghị quyết được kỳ vọng sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh mới, thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, mở rộng không gian phát triển và củng cố năng lực hội nhập của Việt Nam cả trong ngắn hạn và dài hạn.

Hoàn thiện thể chế giáo dục-Nền tảng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

Ngày 20/11, Quốc hội dành toàn bộ thời gian để thảo luận về các dự án luật và nghị quyết liên quan lĩnh vực giáo dục. Việc thảo luận trong ngày kỉ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Quốc hội đối với ngành giáo dục, nơi giữ vai trò quyết định đối với sự phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nền tảng của phát triển quốc gia bền vững. Các đại biểu đã cho ý kiến về Luật Giáo dục (sửa đổi), Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Luật Giáo dục nghề nghiệp, cùng dự thảo Nghị quyết về cơ chế đặc thù thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Đại biểu Nguyễn Tri Thức, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hồ Chí Minh phát biểu tại phiên thảo luận ở hội trường ngày 20/11 về dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi). Ảnh: Nguyễn Hùng

Trong thảo luận về Luật Giáo dục (sửa đổi), nhiều đại biểu tập trung làm rõ các vấn đề như cân bằng giữa các cấp học, phân luồng sau trung học cơ sở và trung học phổ thông, đổi mới công tác hướng nghiệp, công nhận văn bằng và chứng chỉ nước ngoài, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện chính sách giáo viên, từ chế độ đãi ngộ đến phụ cấp vùng khó khăn. Các đại biểu cũng đề nghị tiếp tục đổi mới chính sách học phí theo hướng hài hòa, minh bạch, tránh tình trạng thu ngoài quy định, tăng cường hỗ trợ đối tượng khó khăn. Vấn đề biên soạn và thẩm định sách giáo khoa tiếp tục được đưa ra thảo luận với yêu cầu bảo đảm tính khách quan, công khai, đồng thời phát triển tài liệu đặc thù phù hợp vùng miền, khuyến khích sáng kiến và bản sắc địa phương.

Đối với Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), nội dung nhận được nhiều ý kiến là cơ chế tự chủ đại học. Các đại biểu nhìn nhận, tự chủ là xu thế tất yếu nhằm phát huy nội lực của các trường đại học, nhưng cần gắn với trách nhiệm giải trình minh bạch, hoàn thiện mô hình hội đồng trường, nâng cao chất lượng kiểm định độc lập và tránh việc thương mại hóa giáo dục đại học. Nhiều ý kiến cũng nhấn mạnh vai trò của hợp tác quốc tế, liên kết đào tạo và thu hút giảng viên, nhà khoa học chất lượng cao, coi đây là giải pháp để nâng tầm chất lượng đào tạo, tiến tới tiệm cận chuẩn khu vực và quốc tế.

Luật Giáo dục nghề nghiệp được thảo luận với tinh thần coi trọng gắn kết giữa đào tạo và nhu cầu thị trường lao động. Các đại biểu đề xuất tăng cường mô hình đào tạo kết hợp giữa doanh nghiệp và nhà trường, thúc đẩy chương trình đào tạo theo đơn đặt hàng, phát triển đội ngũ giảng viên nghề, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong chương trình giảng dạy. Việc thiết lập quỹ hỗ trợ đào tạo nghề được đánh giá có thể tạo nguồn lực ổn định cho hệ thống đào tạo nghề đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế.

Song song với các dự án luật, dự thảo Nghị quyết về cơ chế đặc thù cho giáo dục được thảo luận sâu rộng. Các đại biểu đánh giá, nghị quyết này có thể tạo đột phá trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo; mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đi đôi với cơ chế giám sát chặt chẽ; thúc đẩy giáo dục số, xây dựng kho học liệu mở; mở rộng hợp tác quốc tế về giáo dục và đào tạo; đồng thời ưu tiên nguồn lực cho cơ sở giáo dục công lập và mô hình phi lợi nhuận. Nhiều ý kiến cũng cảnh báo, cần có lộ trình rõ ràng để tránh tình trạng tự chủ quá nhanh, gây mất cân đối, hoặc tạo khoảng cách giữa các cơ sở giáo dục.

Hai trụ cột quan trọng được đưa vào nghị sự: Hội nhập quốc tế và giáo dục không chỉ là những nội dung mang tính thường xuyên trong chương trình lập pháp, mà còn là những định hướng dài hạn, tạo nền tảng vững chắc cho Việt Nam tăng cường nội lực, nâng cao vị thế quốc tế và chuẩn bị tốt cho giai đoạn phát triển mới.

Có thể khẳng định, những cơ chế, chính sách đặc thù được thảo luận trong kỳ họp, nếu được thực thi nghiêm túc và đồng bộ, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đẩy mạnh hội nhập kinh tế - chính trị - khoa học công nghệ, đưa Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển theo định hướng hiện đại, hội nhập sâu và bền vững.

Thu Minh (tổng hợp)