Giấc mơ làm giàu lại tan vỡ vì Bitcoin và loạt đồng tiền số lao dốc không phanh

Kể từ khi chạm mức gần 125.000 USD vào ngày 6-10, mức giá cao nhất trong năm nay, tiền số Bitcoin đã mất khoảng một phần ba giá trị.

Sụp đổ

Anh Duy, chủ một trang trại tiền số tại TP.HCM, bắt đầu cảm nhận rõ ràng khoản lỗ khi giá Bitcoin suy giảm. Hiện tại, lợi nhuận thu về không đủ để trang trải các chi phí hoạt động và điện năng.

Trước đó, anh Duy từng lãi lớn trong giai đoạn Bitcoin vượt qua mốc 100.000 USD. Sự hứng khởi khiến anh tin rằng mình sẽ tiếp tục thắng lớn bằng cách giữ lại toàn bộ số tiền vừa đào được. Tuy nhiên, cú sập giá bất ngờ vừa qua khiến giấc mơ làm giàu nhanh chóng này tan vỡ.

Bitcoin hiện ở vùng giá 80.000 USD, mức thấp nhất kể từ tháng 4-2025. Đây là mức giá khó hình dung vì chỉ một tháng trước, thị trường rất hồ hởi do đà tăng trưởng nhanh. Đà giảm đã xóa sạch lợi nhuận Bitcoin đạt được trong năm nay, "bốc hơi" gần 800 tỉ USD. Điều này dấy lên câu hỏi về hướng đi tương lai của loại tiền số này.

Theo báo cáo của Bloomberg, Bitcoin đang trên đà ghi nhận hiệu suất tồi tệ nhất kể từ năm 2022, thời điểm thị trường hỗn loạn do hàng loạt vụ phá sản doanh nghiệp tiền điện tử.

Sự sụt giảm mạnh của Bitcoin xảy ra trong bối cảnh Phố Wall đối mặt những bất ổn về khả năng hình thành bong bóng trong lĩnh vực AI và cổ phiếu công nghệ. Những lo ngại này có thể nhanh chóng lan sang thị trường tiền điện tử, bởi cổ phiếu công nghệ và Bitcoin thường có xu hướng di chuyển đồng điệu.

Bên cạnh xu hướng rút vốn khỏi tài sản rủi ro, một nguyên nhân khác là nhà đầu tư phải bán Bitcoin để trang trải các lệnh gọi ký quỹ (margin calls). Hiện nay, các sàn giao dịch lớn như Coinbase cung cấp các sản phẩm tài chính như hợp đồng tương lai vĩnh cửu, cho phép nhà giao dịch sử dụng đòn bẩy lên tới 10 lần đối với Bitcoin.

Trả lời phỏng vấn CBS, ông Nigel Green, CEO của deVere Group giải thích khi các nhà giao dịch vay để phóng đại vị thế đầu tư, bất kỳ sự đảo ngược giá nào cũng sẽ kích hoạt việc thanh lý, làm tăng tốc đà giảm. Các vị thế đòn bẩy buộc nhà đầu tư phải bán tài sản vì việc vay mượn khuếch đại mọi biến động giá. Nếu tài sản sụt giảm và nhà đầu tư không thể đáp ứng yêu cầu ký quỹ, nền tảng giao dịch sẽ tự động thanh lý vị thế đó, dẫn đến bán tháo nhiều hơn.

Nhà đầu tư theo dõi sát sao diễn biến thị trường tiền số trên hệ thống đa màn hình. Ảnh: Minh họa AI

Ngân hàng Standard Chartered ước tính nếu giá Bitcoin giảm xuống dưới mức 80.000 USD, một nửa số lượng tài sản Bitcoin mà các công ty nắm giữ sẽ có giá trị thấp hơn so với giá mua vào. Các nhà phân tích lo ngại những công ty này có thể bị buộc phải huy động vốn mới hoặc bán bớt tài sản tiền mã hóa, gây thêm áp lực giảm giá lên thị trường.

Theo chuyên gia tài chính Trần Đình Phương, Bitcoin đang trải qua giai đoạn tương đương với việc một công ty phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO).

Các nhà đầu tư đang chốt lời vì lần đầu tiên trong lịch sử, thị trường có đủ thanh khoản để hấp thụ các giao dịch bán ra hàng tỉ USD mà không sụp đổ giá. Trong quá khứ, nếu nhà đầu tư cố gắng bán ra khối lượng lớn như vậy, họ sẽ không thể nhận được giá trị thực do thị trường thiếu cầu.

Nhờ sự tham gia của các quỹ ETF Bitcoin và các tổ chức lớn, thị trường hiện đủ nhu cầu tiếp nhận các đợt bán tháo. Đây được xem là sự chuyển giao tài sản từ nhóm nhỏ nhà đầu tư sang đại chúng. Quá trình này diễn ra chậm, kéo dài và là lý do giải thích cho hành trình đi xuống của Bitcoin.

Chống rủi ro

Thị trường từng chứng kiến các đợt bán tháo của Bitcoin vào giai đoạn 2018 và 2022, sau đó phục hồi. Các nhà đầu tư cũng không quá xa lạ với mức giảm 75-80%, xem đây như một phần của cuộc chơi Bitcoin. Tuy nhiên, đợt giảm giá này là lời nhắc nhở về bản chất rủi ro cố hữu của thị trường.

Trong môi trường biến động cao như Bitcoin, việc quản lý rủi ro trở nên tối quan trọng, quyết định khả năng nhà đầu tư có thể trụ vững qua các chu kỳ hay không.

PGS-TS Võ Đình Trí, Trường IPAG Business School Paris (Pháp) cho rằng trong quá khứ, tỉ trọng phân bổ vào tiền số thường rất thấp, khoảng 5% tổng danh mục. Hiện tại, mức khuyến nghị có thể linh hoạt hơn, dao động từ 10% đến 15% tùy khẩu vị rủi ro. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần thường xuyên điều chỉnh tỉ trọng này để phù hợp chiến lược tổng thể.

Nguyên tắc tuyệt đối là không được "đặt cược tất cả" (all-in) và không dùng đòn bẩy. Khoản đầu tư này nên xác định là dài hạn.

"Tiền số là một lớp tài sản mới, khác biệt so với các lớp tài sản truyền thống. Nhà đầu tư nên có một phần vốn phân bổ cho nó, nhưng phải tuân thủ kỷ luật về tỉ trọng thấp và tránh sử dụng đòn bẩy", TS Trí cho biết.

TS Irfan Shakri, ĐH RMIT Việt Nam, cho biết các nhà hoạch định chính sách cần tiếp cận thận trọng để giải quyết thách thức nhằm bảo vệ hệ thống tài chính và quyền lợi nhà đầu tư.

Theo ông, thị trường tài sản số dễ trở thành mục tiêu cho chiêu trò thao túng như “bơm thổi giá rồi bán tháo” (pump-and-dump). Cần áp dụng cơ chế giám sát mạnh mẽ, xử phạt nghiêm minh. Ngoài ra, rủi ro rửa tiền đòi hỏi áp dụng nghiêm ngặt quy trình nhận biết khách hàng (KYC) và giám sát giao dịch theo thời gian thực.

"Việc bảo vệ và giáo dục nhà đầu tư là tối quan trọng. Cần yêu cầu công bố thông tin rõ ràng về rủi ro, thiết lập cơ chế giải quyết tranh chấp và truyền thông nâng cao nhận thức. Một cách tiếp cận theo giai đoạn, thích ứng linh hoạt như mô hình sandbox có kiểm soát sẽ giúp chính sách được điều chỉnh phù hợp", TS Irfan Shakri nói.

PHƯƠNG MINH