Dạy con thời 4.0: Giúp con lớn khôn trong thế giới ảo

Hệ lụy khi trẻ “tự do” trong thế giới ảo

Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ 4.0, phần lớn trẻ em đều được tiếp xúc với điện thoại thông minh từ sớm. Ở những gia đình có điều kiện, mỗi con đều có một chiếc điện thoại riêng để học trực tuyến, liên lạc hoặc giải trí. Tuy nhiên, việc kiểm soát quá trình sử dụng của con khiến không ít cha mẹ đau đầu. Anh Nguyễn Mạnh Hảo, 42 tuổi ở phường Võ Cường - một phụ huynh có hai con lớp 10 và lớp 8 chia sẻ: “Tôi mua điện thoại cho con để học tiếng Anh trên YouTube. Tuy nhiên, cháu dần chuyển sang xem các clip giải trí. Tôi bắt đầu thấy mình sai lầm vì đã khiến con không tập trung học, thậm khí khi bố mẹ nhắc nhở còn cáu gắt, khó chịu”.

Một giờ đọc sách của học sinh Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Trần Quốc Toản (phường Kinh Bắc).

Để con không sa đà vào mạng xã hội, hai vợ chồng anh thống nhất quy định: Buổi tối sẽ tắt mạng wifi sau 21 giờ, cuối tuần mới được dùng điện thoại để giải trí. “Quá nhiều câu chuyện vì cấm cản con dẫn đến hậu quả đau lòng, đáng tiếc, đặc biệt ở tầm tuổi dậy thì. Chúng tôi chọn cách đồng hành, hướng dẫn con cách chọn lọc video. Bản thân bố mẹ phải làm gương và sử dụng điện thoại một cách khoa học” - anh Hảo kể.

Trao đổi với phóng viên, bác sĩ Nguyễn Duy Cường, Trưởng Khoa 4 (Khoa Tâm thần người già, trẻ em và phục hồi chức năng), Bệnh viện Sức khỏe Tâm thần Bắc Ninh số 2 cho biết: Theo các nghiên cứu, tỷ lệ nghiện game trong dân số nói chung chiếm khoảng 8-12%; riêng nhóm tuổi 15-25, con số này lên tới 10%.

Ở góc độ chuyên môn, bác sĩ Cường phân tích thêm, nghiện game và nghiện mạng xã hội có cơ chế tương tự, não người bị kích thích bởi dopamin, gây khoái cảm và dẫn tới phụ thuộc. Các cháu nhỏ được bố mẹ đưa đến khám sức khỏe tâm thần phần lớn có tình trạng rối loạn giấc ngủ, giảm tập trung, thậm chí là triệu chứng của lo âu, trầm cảm. Cá biệt, có trường hợp không chịu đi học, ít giao tiếp, có biểu hiện nghiện điện thoại. Khi bị tách khỏi mạng internet, các em bứt rứt, dễ nổi cáu, thậm chí có hành vi tự hại bản thân.

Bác sĩ Cường cho rằng việc cha mẹ để con dùng điện thoại quá sớm mà không hướng dẫn, không giới hạn thời gian là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này: “Nhiều phụ huynh nghĩ trẻ chơi điện thoại trong nhà là an toàn. Nhưng trên mạng, trẻ có thể tiếp xúc với nội dung độc hại, bị bắt nạt hoặc hình thành thói quen lệch lạc. Việc giáo dục kỹ năng số cho trẻ cần sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình - nhà trường”.

Đồng hành với con

Anh Nguyễn Tiến Thành, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Patin Bắc Ninh (phường Kinh Bắc) cho biết, những năm gần đây, ngày càng nhiều phụ huynh cho con theo học patin, bơi, võ, cờ vua hoặc bóng đá với cùng một lý do: Muốn con rời xa điện thoại.“Nhiều bạn nhỏ học lớp 4, lớp 5 lần đầu ra sân tập. Có bạn đến vì bố mẹ ép, nhưng cũng có bạn dần yêu thích, bỏ hẳn thói quen xem TikTok. Thể thao giúp các em vận động, gặp gỡ bạn bè, giải tỏa năng lượng” - anh Thành chia sẻ.

Theo các nghiên cứu, tỷ lệ nghiện game trong dân số nói chung chiếm khoảng 8-12%; riêng nhóm tuổi 15-25, con số này lên tới 10%. Nghiện game và nghiện mạng xã hội có cơ chế tương tự do não người bị kích thích bởi dopamin, gây khoái cảm và dẫn tới phụ thuộc.

Tuy vậy, anh cũng cho rằng để giữ được hứng thú cho con, cha mẹ cần đồng hành và kiên nhẫn. “Nhiều em chỉ tập vài buổi đã bỏ vì thấy mệt. Nếu bố mẹ động viên, khích lệ, con sẽ gắn bó hơn. Điều quan trọng là tạo môi trường lành mạnh, để trẻ thấy cuộc sống có nhiều trải nghiệm thú vị” - anh nói.

Thực tế, việc dạy con trẻ dùng mạng xã hội như thế nào là trăn trở của không ít phụ huynh. Anh Nguyễn Ngọc Khánh, xã Yên Phong có con trai đang học lớp 11, ở nội trú ký túc xá lo lắng: “Trong bối cảnh hiện nay, mọi thông tin về học tập đều thông qua các nhóm Zalo, messenger trên điện thoại. Có những buổi học online, con tất nhiên phải dùng điện thoại hoặc máy tính có mạng… Do vậy, vợ chồng tôi chỉ có thể định hướng, nhắc nhở và giám sát con một cách khéo léo”.

Để tránh được những rủi ro, cạm bẫy của thế giới ảo trên mạng, nhiều ý kiến cho rằng điều cha mẹ cần làm không phải là ngăn con dùng mạng xã hội mà là dạy con biết sử dụng một cách an toàn, có chọn lọc. Theo bác sĩ Nguyễn Duy Cường, môi trường gia đình đóng vai trò quyết định: “Nếu bản thân cha mẹ suốt ngày cầm điện thoại, trẻ sẽ so sánh, tị nạnh và bắt chước. Hãy dành thời gian trò chuyện, chơi cùng con, khuyến khích trẻ tham gia hoạt động ngoài trời. Khi trẻ cảm nhận được sự quan tâm thật, chúng sẽ ít tìm đến mạng để tìm niềm vui ảo”.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, nhiều trường tiểu học tại khu vực đô thị đã đưa Giáo dục kỹ năng công dân số vào giảng dạy. Nhiều phụ huynh cho biết, đây là môn học mới mẻ, nhưng con trẻ rất hứng thú bởi kiến thức gắn với thực tế hằng ngày. Chị Nguyễn Thị Hải Yến, phụ huynh một học sinh lớp 2 ở phường Kinh Bắc chia sẻ: “Tôi thấy môn học này cần thiết, nhằm giúp các con hình thành những thói quen ban đầu về sử dụng công nghệ an toàn, có trách nhiệm và tôn trọng trong môi trường số”.

Mạng xã hội mang lại cho trẻ em cơ hội kết nối, học hỏi, thể hiện sự sáng tạo và tham gia vào các vấn đề xã hội nhưng cũng tiềm ẩn nhiều thách thức khi nguy cơ bị lừa đảo, nghiện mạng xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tâm lý. Cha mẹ cần tăng cường sự kết nối với con cái bằng việc trò chuyện, đặt quy tắc và làm gương để con biết sử dụng mạng xã hội đúng cách, an toàn. Có như vậy, con trẻ mới từng bước học được cách bảo vệ thông tin và tự tin sống lành mạnh trong thế giới ảo.

Bài, ảnh: Huệ Nguyễn