Vì sao Nam Trung Bộ phải gánh chịu trận lụt chưa từng có?

Mưa lũ vượt mốc lịch sử, siêu bão - những cụm từ xuất hiện với tần suất ngày càng nhiều hơn. Thiên tai giờ không còn theo quy luật như trước, nhưng vì sao bão, mưa lũ không chỉ ở Việt Nam, mà còn xảy ra ở nhiều nước trên thế giới lại trở nên khốc liệt như vậy.

Phường Tây Nha Trang - một trong những điểm ngập sâu nhất của tỉnh Khánh Hòa trong đợt lũ lần này. Dấu vết ngập vẫn còn in rõ trên các bức tường, cho thấy mức nước đã vượt quá đầu người, có nơi nước ngập sâu đến 4-5m.

Người dân cho biết ngay cả trong đợt mưa lũ năm 2009, nước chưa bao giờ dâng nhanh và cao như năm nay. Từ trưa 19 đến sáng 20/11, nước lũ lên rất nhanh, nhiều tuyến phố chìm trong nước, hàng nghìn ngôi nhà ngập đến nóc, người dân không kịp trở tay.

Cán bộ chiến sĩ Vùng 4 Hải quân cứu hộ nhân dân tại phường Tây Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.

Không chỉ Khánh Hòa, tại khu vực phía Đông Đắk Lắk (Phú Yên cũ), dù năm 2009 từng ngập sâu đến mái nhà, năm nay nhiều nơi còn ngập 4-5m. Hàng loạt khu vực bị chia cắt, có nơi cô lập hoàn toàn.

Chỉ trong chưa đầy 24 giờ, các con sông lớn đã phá kỷ lục của nhiều thập kỷ:

- Sông Dinh - Ninh Hòa vượt mốc năm 1986;

- Sông Kỳ Lộ vượt đỉnh lũ năm 2009;

- Sông Ba vượt kỷ lục năm 1993.

Những con số này cho thấy mưa lũ năm 2025 lặp lại ký ức đau buồn của 2009, gây nguy hiểm lớn cho hàng chục nghìn hộ dân ở miền Trung.

Mùa bão năm nay: Bất thường, cực đoan

Không chỉ mưa lũ, mà mùa bão năm nay ở Việt Nam cũng như trên thế giới chứa đựng nhiều yếu tố bất thường như: mạnh hơn, nhiều hơn, khó lường hơn và mức độ tàn phá cũng nghiêm trọng hơn.

Năm 2025, Việt Nam đã ghi nhận 19 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, chỉ ít hơn 1 cơn so với năm 2017 - năm kỷ lục về số lượng bão và áp thấp nhiệt đới.

Tại Philippines, nhiều cơn bão với sức gió trên 200 km/h liên tiếp đổ bộ, cuốn phăng nhiều khu dân cư ven biển, gây ngập sâu, lở đất. Hơn 1 triệu người tại quốc gia này đã phải sơ tán khi bão số 13 (Kalmaegi) và bão số 14 (Phượng Hoàng) lần lượt đổ bộ, gây thiệt hại nặng nề và cướp đi sinh mạng của hơn 250 người.

Còn ở Trung Quốc, khu vực duyên hải từ Quảng Đông, Phúc Kiến đến Chiết Giang liên tục hứng chịu các cơn bão mạnh kèm mưa lớn kéo dài, khiến đê điều bị phá vỡ, nhiều đô thị chìm trong nước và giao thông tê liệt. Cơ quan khí tượng Trung Quốc phải nhiều lần nâng cảnh báo bão lên mức cao nhất.

Trên Đại Tây Dương, cơn bão Melissa đổ bộ Jamaica với sức gió gần 300km/h được coi là "cơn bão thế kỷ".

Vì sao mưa bão năm nay lại có diễn biến bất thường?

Vì sao mùa mưa bão năm nay lại có diễn biến bất thường ở Việt Nam và trên thế giới? Và vì sao khu vực Nam Trung Bộ vốn hay bị khô hạn, nay lại phải gánh chịu một trận lụt chưa từng có? Nguyên nhân được các nhà khoa học chỉ ra là do hậu quả của nhiệt độ bề mặt Trái đất ngày càng nóng lên. Điển hình như trận lũ lịch sử đang diễn ra, do nhiệt độ nước biển tuần này tại Biển Đông đang ấm hơn trung bình nhiều năm từ 1-1,5 độ C.

Khi khối không khí gió mùa Đông Bắc khô và lạnh đi qua vùng biển ấm, nó trở nên ấm hơn, mang theo nhiều hơi nước hơn, từ đó tạo ra những trận mưa cực lớn trong thời gian rất ngắn.

Điều bất thường nằm ở chỗ cả hệ thống, không khí lạnh và gió đông đều hoạt động mạnh khác thường, liên tục tiếp ẩm, khiến mây dày đặc hình thành không ngừng.

Số liệu ghi nhận cho thấy, trong 20 ngày đầu tháng 11 này, tổng lượng mưa tại khu vực từ Gia Lai đến Lâm Đồng cao hơn cùng kỳ từ gấp 1,5 đến gấp đôi; riêng trạm Sơn Hòa ở tỉnh Đắk Lắk lên tới 1.000mm, gần gấp 3 lần. Đáng chú ý, tại những nơi vốn thường xuyên khô hạn như Khánh Hòa, Lâm Đồng, chỉ trong vài ngày, lượng mưa đã tương đương cả năm cộng lại.

Tiến sĩ Trương Bá Kiên, Viện Khoa học khí tượng thủy văn và biến đổi khí hậu, cho biết: "Bão gia tăng về số lượng cũng như cường độ, bên cạnh đó biến đổi khí hậu cũng làm gia tăng cường độ đột ngột. Ví dụ tăng 3 hay 4 cấp hoặc 6-7 cấp trong vòng 12, 24 hay 36 giờ. Cái đó ngày càng nhiều hơn. Với mỗi 1 độ C tăng trong bầu khí quyển thì làm gia tăng 11% cường độ bão, siêu bão, gia tăng 7% mưa do bão và tổng gia tăng 40% thiệt hại hay tác động tiêu cực do bão".

"Do Trái đất ấm lên và làm thay đổi nhiều yếu tố khí hậu, các cơn bão ở Tây Thái Bình Dương có xu hướng đạt cường độ mạnh nhất ở vị trí ngày càng lệch về phía bắc. Số lượng cơn bão nhìn chung không thay đổi nhiều nhưng lại trở nên mạnh hơn, quan trọng nhất là chúng mang theo lượng mưa lớn hơn. Không chỉ với bão, mà cả các dạng thời tiết cực đoan khác, ngập lụt đang trở thành một vấn đề ngày càng nghiêm trọng", ông Kerry A. Emanuel, Giáo sư Khoa học khí quyển, Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT), Mỹ, nhận định.

Mặc dù phía Đông của tỉnh Gia Lai, Khánh Hòa, Đắc Lắk, Lâm Đồng đều sát biển, nhưng lũ lụt vẫn xảy ra hết sức nghiêm trọng, đó là do sóng biển lớn và nước thủy triều ở mức cao đồng thời xảy ra. Gió lớn gây ra sóng to tràn vào cửa biển, trong khi nước hồ đã đầy, nước sông đã cao. Tình huống này đối với nhiều người là chưa từng thấy.

Theo đánh giá của các nhà khí tượng thế giới, năm nay một lần nữa cho thấy thiên tai đang thay đổi hung dữ nhanh hơn khả năng con người kịp thích ứng. Những kỷ lục liên tiếp bị xô đổ là lời cảnh báo rõ ràng về tác động ngày càng rõ nét của biến đổi khí hậu, nhiệt độ Trái đất ngày nóng hơn.

Chủ động ứng phó, tăng cường cảnh báo sớm và đẩy mạnh quản trị rủi ro thiên tai ngay tại cộng đồng là những việc phải được triển khai quyết liệt, không được chậm trễ.

Mưa lũ ở miền Trung giảm dần

Hiện vùng rốn lũ phía Đông Đắk Lắk và Khánh Hòa, lũ đang tiếp tục xuống nhanh, ngập lụt ở các vùng trũng thấp đang giảm dần, khoảng 1-2 ngày nữa sẽ rút hết.

Riêng phía tây Đắk Lắk, Sông Krông Ana xuống chậm, Sông Srê Pốk còn lên do hồ thủy điện điều tiết lũ, mực nước lên cao nhất trong đêm nay 22/11, vượt báo động 3.

Dự báo mưa kéo dài từ nay đến chiều tối 24/11, nhưng cường độ mưa giảm bớt. Phía Đông các tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk và phía Bắc Khánh Hòa chỉ một vài nơi có mưa to trên 150mm. Đồng thời vùng mưa dịch thêm ra TP Huế, TP Đà Nẵng và phía Đông tỉnh Quảng Ngãi với lượng mưa từ 60-120mm, có nơi trên 250mm.

vtv.vn