Sơn La thúc đẩy ngành dược liệu, nâng cao thu nhập cho đồng bào dân tộc

Đến nay, tỉnh Sơn La đã xác định hơn 1.000 loài cây dược liệu, trong đó nhiều loài quý hiếm được trồng rộng rãi tại các khu vực Sông Mã, Mai Sơn, Mộc Châu, Mường La, Bắc Yên và Vân Hồ. Toàn tỉnh hiện có khoảng 40 cơ sở chế biến dược liệu quy mô nhỏ và 5 - 7 cơ sở quy mô vừa, áp dụng các công nghệ phổ biến như sấy nhiệt, nghiền bột, chiết xuất tinh dầu, sao tẩm và đóng gói.

Toàn tỉnh có hơn 670.000 ha đất lâm nghiệp, trong đó 86.000 ha có thể kết hợp trồng dược liệu dưới tán rừng. Hiện diện tích cây dược liệu đạt 16.145 ha, với sản lượng khoảng 25.992 tấn, tập trung ở các khu vực: Sông Mã, Mộc Châu, Bắc Yên, Mường La và Vân Hồ. Các loài chủ lực gồm: sơn tra, sả Java, sa nhân, quế, nghệ, an xoa, ý dĩ…

Diện tích cây dược liệu ở Sơn La đạt 16.145 ha, với sản lượng khoảng 25.992 tấn.

Phát triển dược liệu theo chuỗi liên kết

Những năm gần đây, tỉnh Sơn La đã ban hành nhiều chính sách quan trọng nhằm thúc đẩy lĩnh vực dược liệu, điển hình như:

Quyết định số 3256/QĐ-UBND phê duyệt dự án quy hoạch phát triển dược liệu tỉnh, đặt mục tiêu đến năm 2030 hình thành vùng sản xuất khoảng 50.000 ha, sản lượng 500.000 tấn; xây dựng 30 cơ sở bảo quản và 33 cơ sở hoặc nhà máy chế biến, chiết xuất dược liệu đạt chuẩn.
Quyết định số 22/2024/QĐ-UBND quy định cơ chế hỗ trợ đầu tư hạ tầng, giống cây, đào tạo kỹ thuật, xúc tiến thương mại, ưu tiên dự án sử dụng lao động người dân tộc thiểu số và thực hiện tại vùng đặc biệt khó khăn.

Đây là bước đi cụ thể để hình thành chuỗi giá trị dược liệu gắn với mục tiêu giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế xanh.

Khai thác tiềm năng dược liệu, tỉnh Sơn La đã triển khai nhiều chương trình, dự án hỗ trợ cây giống, khảo nghiệm, trồng thử nghiệm, bảo tồn nguồn gen và xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm. Hoạt động này vừa tạo sinh kế cho người dân, vừa hình thành vành đai "xanh" bảo vệ rừng hiệu quả.

Tại Mường La, nhiều mô hình trồng dược liệu theo chuỗi liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm đã triển khai, tiêu biểu như: HTX Nam Y dược Phú Tuệ - Mường La (xã Mường Chùm), thành lập năm 2021 với 15 thành viên, diện tích 1,5 ha trồng sâm bố chính; xã Mường Bú phát triển sản phẩm hoa đu đủ sấy đạt OCOP 3 sao, liên kết với các hộ trồng sâm bố chính tại bản Tạ Búng, xã Tạ Bú.

Ngoài ra, HTX Nam Sơn chuyên sản xuất sản phẩm dược liệu, đầu tư vườn ươm cây giống, liên kết với các hộ trồng cà gai leo, đẳng sâm, hoa cúc…

Tại xã Bắc Yên, Tà Xùa… diện tích trồng dược liệu cũng được duy trì và mở rộng trên 1.000 ha với các giống cây chủ lực: thảo quả, sa nhân, quế. Nhiều mô hình phát huy hiệu quả, mang lại thu nhập trên 100 triệu đồng/năm, góp phần xóa đói nghèo và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Trong phát triển dược liệu, tỉnh Sơn La khuyến khích phát triển 55 loài dược liệu có giá trị kinh tế cao.

Định hướng phát triển bền vững nguồn dược liệu

Phát triển dược liệu bền vững không chỉ nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống đồng bào các dân tộc, mà còn mở ra hướng đi mới cho kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, gắn với bảo tồn thiên nhiên và tri thức bản địa.

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Sơn La đã tổ chức hội thảo tư vấn, đánh giá tiềm năng và định hướng phát triển bền vững nguồn dược liệu tỉnh. Tại hội thảo, các đại biểu phân tích những khó khăn hiện nay: quy mô sản xuất nhỏ lẻ, vùng nguyên liệu manh mún, nguồn giống chưa đồng bộ, công nghệ chế biến hạn chế và nhận thức về phát triển bền vững của người dân chưa cao.

Từ thực tế đó, nhiều giải pháp được đề xuất: xây dựng vùng nguyên liệu tập trung gắn với liên kết chuỗi giá trị "bốn nhà"; ứng dụng khoa học - công nghệ, bảo tồn nguồn gen dược liệu quý; xây dựng thương hiệu, mở rộng thị trường tiêu thụ; kết hợp phát triển dược liệu với du lịch sinh thái, y học cổ truyền; tăng cường nguồn lực đầu tư và hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ.

Với tiềm năng, lợi thế và sự quan tâm của tỉnh, Sơn La được kỳ vọng trở thành trung tâm dược liệu của vùng Tây Bắc, đóng góp tích cực vào chiến lược phát triển ngành dược Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Trong phát triển dược liệu, tỉnh Sơn La khuyến khích phát triển 55 loài dược liệu có giá trị kinh tế cao, gồm: actisô, đậu ván trắng, đỗ trọng, đương quy, gấc, giảo cổ lam, gừng, hà thủ ô đỏ, hoa hòe, hoài sơn, kim tiền thảo, mã đề, nghệ, quế, sả, sa nhân, sâm Ngọc Linh, tam thất, trinh nữ hoàng cung, ý dĩ… Đồng thời, khuyến khích trồng dược liệu theo liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, phát triển vùng dược liệu gắn với sơ chế, chế biến, bảo quản, chiết xuất, mở hướng phát triển bền vững, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân.

Nguyễn Yến