Mưa lũ đồng loạt phá kỷ lục ở miền Trung: Điều gì đang xảy ra?

Ngày 23/11, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia đánh giá nhanh về diễn biến mưa lũ lịch sử ở các tỉnh Nam Trung Bộ vừa qua.

Diễn biến về mưa

Do ảnh hưởng của không khí lạnh tăng cường kết hợp với nhiễu động gió Đông hoạt động mạnh nên từ đêm 15-21/11, tại các tỉnh, thành từ Hà Tĩnh đến Khánh Hòa đã xảy ra một đợt mưa lớn diện rộng.

Trọng tâm mưa lớn nhất tại vùng núi phía Tây, Tây Nam TP Huế - Đà Nẵng và các tỉnh từ Quảng Ngãi đến Khánh Hòa, trong đó một số nơi ở tỉnh Đắk Lắk có mưa đặc biệt lớn vào ngày 19/11.

Từ 19-20/11, phường Tây Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa chìm trong nước lũ, có nơi nước dâng cao tới 3-4m khiến mọi hoạt động đều tê liệt, cuộc sống của người dân bị đảo lộn. Ảnh: Xuân Ngọc

Thời gian có cường độ mưa lớn nhất tại các tỉnh Hà Tĩnh đến TP Đà Nẵng từ 16-19/11, sau giảm dần; các tỉnh Quảng Ngãi đến Khánh Hòa từ 16-20/11, sau giảm dần. Tổng lượng mưa tính từ 19h ngày 15/11 đến 19h ngày 21/11 như sau:

Hà Tĩnh: Phía Bắc tỉnh phổ biến 50-100mm, phía Nam 100-250mm, riêng Bàn Nước 387.8mm, Kỳ Anh 307.2mm, Cẩm Xuyên 282.2mm.

Quảng Trị: Từ 100-250mm, một số nơi phía Nam tỉnh 250-350mm, có nơi cao hơn như Ba Long 506mm, Tà Rụt 436.2mm, Đakrông 392.8mm.

TP Huế: Vùng đồng bằng 100-350mm, riêng Bình Điền 912mm, vùng núi 300-600mm, có nơi cao hơn như Tà Lương 910.6mm, A Lưới 828.8mm, Hương Nguyên 748mm.

Chợ Phong Mỹ (TP Huế) ngập rất sâu trong đợt mưa ngày 17/11. Ảnh: CTV

Đà Nẵng: Vùng đồng bằng và vùng núi phía Bắc 150-400mm, riêng Tam Trà 844.8mm, Xuân Bình 726.6mm; vùng núi phía Nam 300-600mm, riêng Trà Dơn 875.6mm, Khâm Đức 735.2mm.

Quảng Ngãi: Vùng đồng bằng phổ biến 150-350mm, vùng núi 300-700mm, có nơi cao hơn như Sơn Tây 834.2mm, Sơn Mùa 802.6mm, Pờ Ê 901.4mm; một số nơi vùng núi phía tây 50-150mm.

Gia Lai: Phía Đông tỉnh 300-600mm, có nơi cao hơn như Canh Liên 1000.1mm, An Quang 988.2mm, Vân Canh 927.6mm, Bồng Sơn 742.1mm; phía Tây 100-300mm, có nơi cao hơn như Nghĩa An 498.2mm, hồ An Khê 438.8mm, Sơ Pai 437.2mm, Krong 423.2mm.

Đắk Lắk: Phía Đông tỉnh 500-1.200mm, riêng Sông Hinh 1861.8mm, Sông Hinh 4: 1759.4mm, Hòa Mỹ Tây 1575mm, Sơn Long 1363.8mm; phía Tây 150-400mm, có nơi cao hơn như M’Đrăk 805.5mm, Hòa Phong 434.6mm.

Khánh Hòa: Phía Bắc phổ biến 500-700mm, có nơi cao hơn như Đại Lãnh 1071.1mm, Khánh Hiệp 1002.1mm, Sơn Thái 877.1mm, Suối Cát 877.3mm; phía Nam 300-500mm, có nơi cao hơn như Ninh Hải 600.8mm.

Đồng thời, do ảnh hưởng của không khí lạnh tăng cường mạnh nên từ 16-21/11, trên vùng biển TP Huế đến Quảng Ngãi có gió mạnh cấp 6-7, giật cấp 8-9, vùng biển Nghệ An - Quảng Trị và Gia Lai đến Khánh Hòa có gió mạnh cấp 6, giật cấp 7-8. Vùng biển khu vực Trung Bộ đã xuất hiện sóng lớn cao từ 3-5m.

Diễn biến về lũ

Từ 16/11 đến 22/11, trên các sông từ Quảng Trị đến Lâm Đồng xuất hiện một đợt lũ lớn, lũ đặc biệt lớn. Riêng trên sông Kỳ Lộ, sông Ba (Đắk Lắk), sông Dinh Ninh Hòa (Khánh Hòa) xuất hiện lũ lịch sử. Đỉnh lũ trên các sông như sau:

Sông Kiến Giang (Quảng Trị), sông Hương (TP Huế) và sông Trà Khúc (Quảng Ngãi) ở mức báo động (BĐ) 2-BĐ3.

Sông Thạch Hãn (Quảng Trị), sông Bồ (TP Huế), sông Vu Gia - Thu Bồn (TP Đà Nẵng) và sông Vệ (Quảng Ngãi) ở mức trên BĐ3 từ 0,13-0,55m.

Sông Ba tại trạm Củng Sơn là 40,99m (lúc 1h ngày 20/11), trên BĐ3 6,49m, vượt mức lũ lịch sử (năm 1993) 1,09m; tại trạm Phú Lâm là 5,4m (lúc 3h ngày 20/11), trên BĐ3 1,7m, vượt lũ lịch sử năm 1993 (5,21m) 0,19m.

Khu vực Tuy Hòa (tỉnh Đắk Lắk) sáng 20/11, nước lũ còn rất lớn. Ảnh: Tuy Hòa Young TV

Sông Kỳ Lộ (Đắk Lắk) tại trạm Hà Bằng là 13,9m (lúc 12h ngày 19/11), trên BĐ3 4,4m, vượt lũ lịch sử năm 1993 (13,47m) là 0,43m.

Sông Kôn tại trạm Bình Nghi 17,57m (lúc 14h ngày 19/11) trên BĐ3 0,07m; tại trạm Thạnh Hòa là 9,09m (lúc 20h ngày 19/11), trên BĐ3 1,09m.

Sông ĐăkBla (Quảng Ngãi) tại trạm KonPlông là 594,7m (lúc 9h ngày 18/11), trên mức BĐ3 0,2m; tại trạm Kon Tum là 519,86m (13h ngày 18/11), trên BĐ2 0,36m;

Sông Dinh Ninh Hòa tại trạm Ninh Hòa là 6,77m (lúc 14h ngày 20/11), trên BĐ3 1,07m, vượt mức lũ lịch sử năm 1986 (6,58m) 0,19m.

Sông Cái Nha Trang tại trạm Đồng Trăng là 13,14m (lúc 5h ngày 20/11), trên mức BĐ3 2,14m, dưới mức lũ lịch sử năm 2009 (13,42m) 0,28m.

Sông Cái Phan Rang tại trạm Phan Rang là 4,85m (9h ngày 20/11), trên mức BĐ3 0,35m.

Sông Krông Ana (Đắk Lắk) tại trạm Giang Sơn là 426,53m (13h ngày 21/11), trên BĐ3 2,53m.

Hiện nay, lũ trên sông Srêpôk (Đắk Lắk) đang dao động ở mức đỉnh, mực nước lúc 7h ngày 23/11 là 178,17m, trên BĐ3 4,17m.

Tình trạng ngập lụt nghiêm trọng đã xảy ra trên diện rộng tại các tỉnh, thành phố từ Quảng Trị đến Khánh Hòa.

Dự báo chính xác hơn vẫn không đủ để ngăn chặn thiên tai vượt lịch sử

Các chuyên gia khí tượng đánh giá, đợt mưa lũ ở Nam Trung Bộ từ 16-22/11/2025 là một hiện tượng cực đoan, vượt kỷ lục lịch sử.

Lượng mưa tại nhiều trạm như Sơn Hòa (Đắk Lắk) 601,2mm hay Quy Nhơn (Gia Lai) 380,6mm đều vượt các kỷ lục lịch sử từng ghi nhận. Trong khi một số trạm khác như Sơn Thành Tây, Sơn Thành Đông, Hòa Mỹ Tây, Sông Hinh (đều thuộc Phú Yên cũ) ghi nhận tới 1.000-1.200mm chỉ trong vài ngày.

Nút giao Ngọc Hội, phường Tây Nha Trang, Khánh Hòa trở thành điểm đỗ ô tô để tránh ngập. Đồng thời, chính quyền địa phương và quân đội dựng lều để hỗ trợ người dân tránh trú và trữ lương thực trợ cấp cho người dân. Ảnh: Xuân Ngọc

Theo phân loại của Tổ chức khí tượng thế giới (WMO), đây là các sự kiện hiếm gặp, gần như không thể dự báo chính xác định lượng.

Ngoài ra, lượng mưa tích lũy từ tháng 10 đến giữa tháng 11 đã đạt mức rất cao, hơn trung bình nhiều năm 120-200%, khiến đất đai bão hòa. Khi bước vào đợt mưa chính, chỉ cần thêm 300-500mm mưa bổ sung là đã hình thành lũ lớn.

Trung đoàn Không quân 917 chuyển hàng cứu trợ đến bà con vùng lũ. Ảnh: TTXVN

Bên cạnh đó, các chuyên gia khí tượng cũng cho biết, theo thống kê trong 30 năm qua, các đợt lũ lớn ở Nam Trung Bộ thường xảy ra trước ngày 15/11. Tuy nhiên, đợt lũ lớn năm 2025 lại xuất hiện muộn hơn so với quy luật này.

“Đợt lũ lớn bất thường lần này là minh chứng rõ ràng cho thấy quy luật lũ truyền thống đang thay đổi, phản ánh xu hướng thời tiết ngày càng cực đoan và khó lường. Những biến động này chịu tác động trực tiếp của biến đổi khí hậu, dẫn đến sự thay đổi trong hoàn lưu khí quyển, bão và áp thấp nhiệt đới”, các chuyên gia nhận định.

Từ 16-22/11/2025, lũ lớn, đặc biệt lớn và lũ lịch sử đã xuất hiện trên nhiều sông từ Quảng Trị đến Khánh Hòa và Lâm Đồng. Tại một số trạm trên sông Kỳ Lộ, hạ lưu sông Ba (ở Đắk Lắk), sông Dinh Ninh Hòa (Khánh Hòa), sông Đa Nhim (Lâm Đồng) đã ghi nhận mức lũ vượt lịch sử trong vòng 30-40 năm trở lại đây. Đỉnh lũ trên sông Ba tại trạm Phú Lâm trong đợt lũ này có chu kỳ lặp lại ước tính khoảng 50 năm (tần suất hiếm). Sông Kỳ Lộ (tại Đắk Lắk) vượt kỷ lục 2009, sông Ba (tại Đắk Lắk) vượt 1993, sông Dinh Ninh Hòa (tại Khánh Hòa) vượt 1986.

“Hiện tượng lũ đồng thời phá kỷ lục trên 3-5 lưu vực là vô cùng hiếm, gần như chưa từng xảy ra trong hơn 50 năm quan trắc và cũng vượt ngoài các mức lũ tính toán thông thường. Điều này cho thấy, ngay cả khi dự báo chính xác hơn, vẫn không đủ để ngăn chặn thiên tai vượt lịch sử”, chuyên gia lý giải.

Nguyên nhân xảy ra mưa lũ lịch sử

Các chuyên gia cho biết đợt mưa lũ từ 15-21/11 là kết quả của sự kết hợp đồng thời nhiều hình thái thời tiết cực đoan. Trên cao, nhiễu động trong đới gió Đông ở độ cao 1.500-5.000m hoạt động mạnh, kết hợp với không khí lạnh cường độ rất mạnh, đặc biệt từ đêm 17/11, tạo nên vùng hội tụ ẩm sâu từ tầng thấp đến tầng cao.

Một chiếc ô tô bị trôi xuống hố sâu tại rốn lũ xã Hòa Thịnh (Phú Yên cũ). Ảnh: Hải Dương

Người dân dọn dẹp lũ tại phường Tây Nha Trang, Khánh Hòa. Ảnh: Huế EX

Đồng thời, hơi nước từ Biển Đông liên tục được bổ sung và chuyển vào khu vực Trung Bộ - Tây Nguyên, trong khi địa hình Trường Sơn đóng vai trò như “bức chắn”, thúc đẩy đối lưu phát triển mạnh và duy trì mưa kéo dài. Lượng mưa tại nhiều nơi đạt 800-1.700mm, vượt xa khả năng tiêu thoát tự nhiên.

Ngoài yếu tố thời tiết, đặc điểm địa hình và thủy văn của Trung Bộ cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ xuất hiện lũ lớn. Các lưu vực sông ngắn và có độ dốc lớn khiến nước mưa tập trung rất nhanh về hạ lưu, dẫn đến lũ quét, lũ ống và làm mực nước dâng cao chỉ trong vài giờ. Khi kết hợp với triều cường dâng, khả năng tiêu thoát nước càng bị hạn chế, khiến tình trạng ngập lụt trở nên nghiêm trọng hơn.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu khiến các hình thái mưa cực đoan trở nên mạnh hơn và khó dự báo hơn. Trong 10-15 năm gần đây, tần suất các đợt lũ lớn cũng gia tăng đáng kể, với nhiều trạm ghi nhận lượng mưa vượt mức lịch sử, đạt tới 1.000-1.700mm mỗi đợt.

Cũng theo chuyên gia, trận lũ lịch sử từ 16-22/11 tại khu vực Nam Trung Bộ thêm một lần nữa cho thấy mức độ dễ bị tổn thương của nước ta trước các hiện tượng thời tiết cực đoan, đặc biệt là mưa và lũ. Kể từ đầu năm, sau Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Trung Trung Bộ, khu vực Nam Trung Bộ đã trở thành "tâm lũ", cho thấy mức độ khốc liệt của thiên tai ở vùng này.

Bảo Anh