Hội thảo Sân khấu Thử nghiệm - Tìm đường cho sáng tạo, giữ lửa cho bản sắc

Các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu và đạo diễn, tác giả trao đổi tại Hội thảo

Chiều 23-11, tại phường Hoa Lư (TP Ninh Bình), Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam phối hợp UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức Hội thảo Liên hoan Quốc tế Sân khấu Thử nghiệm lần thứ VI – năm 2025. Đây là hội thảo chuyên môn giữa kỳ liên hoan và là diễn đàn trí tuệ mở, nơi các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, nhà quản lý cùng soi chiếu những vấn đề cốt lõi của sân khấu thử nghiệm Việt Nam trong bối cảnh mới.

Tham dự hội thảo có nhiều nhà chuyên môn, các đạo diễn, nghệ sĩ các đoàn quốc tế như: Trung Quốc, Đức và các trưởng đoàn nghệ thuật tham dự liên hoan.

Tác giả Lê Hoàng Long phát biểu tại Hội thảo

PGS - TS Nguyễn Thị Minh Thái đã đề dẫn hội thảo, điểm qua nội dung, chất lượng nghệ thuật của 13 vở đã tranh tài tại TP HCM, Hà Nội, Hải Phòng và Ninh Bình.

Sân khấu thử nghiệm: Không chỉ là "lạ", mà phải "trúng"

Theo PGS TS Nguyễn Thị Minh Thái, sân khấu thử nghiệm không phải là hành trình chạy theo những điều "dị biệt hình thức", mà là quá trình tìm kiếm một cách biểu đạt mới cho những vấn đề mà sân khấu đặt ra: "Thử nghiệm phải dựa trên nền tảng truyền thống, từ căn cốt văn hóa dân tộc. Nếu chỉ 'làm cho khác' mà không đi đến tận cùng cảm xúc khán giả, thì đó chưa phải là thử nghiệm đúng nghĩa".

NSND Trịnh Thúy Mùi - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đã bày tỏ niềm phấn khởi tại Hội thảo

Nhiều ý kiến tại hội thảo thống nhất rằng, thử nghiệm phải gắn với chiều sâu tư tưởng, không tách rời nhu cầu thưởng thức của công chúng đương đại, đặc biệt là khán giả trẻ.

Tác giả Lê Hoàng Long, con trai của cố tác giả Lê Duy Hạnh, đã giới thiệu về ba vở diễn của cha mình được ba đơn vị nghệ thuật xã hội hóa tại TP HCM dàn dựng tham dự liên hoan gồm: "Hồn thơ ngọc" (Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh TP HCM), "Nguyệt Hạ" (Sân khấu Hồng Vân), "Sơn hà" (Sân khấu Sen Việt).

Tư duy mới từ nghệ thuật truyền thống đến kịch hóa xiếc

Một trong những nội dung được quan tâm nhiều tại hội thảo là khả năng làm mới các loại hình truyền thống như chèo, cải lương, tuồng, kịch nói, đồng thời mở rộng sang xu hướng kịch hóa nghệ thuật xiếc.

Nhà báo Nguyễn Thế Khoa - Phó Viện Trưởng Viện nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa dân tộc; Tổng biên tập Tạp chí Văn Hiến; Trưởng Ban Hội thảo liên hoan phát biểu

NSND Tống Toàn Thắng - Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam chia sẻ, trước đây, chúng tôi luôn có một nỗi trăn trở rất lớn: nghệ thuật xiếc Việt Nam dường như chỉ mới có kỹ thuật, mà chưa thật sự tìm thấy cho mình một ngôn ngữ riêng. Nhưng trong quá trình lao động nghệ thuật, qua từng ngày tập luyện, thử nghiệm và sáng tạo, chúng tôi dần đưa yếu tố sân khấu vào sâu hơn trong cấu trúc của xiếc, sử dụng chính ngôn ngữ xiếc để minh họa, để khắc họa nhân vật và làm rõ câu chuyện.

"Từ đó, chúng tôi nhận ra khán giả bắt đầu cảm nhận rõ hơn nội dung, cảm xúc và tinh thần của vở diễn. Chúng tôi không dám nói mình đã làm kịch, nhưng chúng tôi đã cố gắng kể một câu chuyện bằng ngôn ngữ của xiếc – một cách kể chuyện vừa bằng hình thể, vừa bằng cảm xúc, vừa bằng sự tương tác trực tiếp với khán giả" - NSND Tống Toàn Thắng nhấn mạnh.

Các nhà quản lý nghệ thuật phát biểu tại Hội thảo

PGS-TS Nguyễn Thị Minh Thái cho rằng: "Xiếc kịch hóa không chỉ đơn thuần là kể chuyện bằng động tác nhào lộn, mà là cách đưa thân thể nghệ sĩ trở thành một thứ 'ngôn ngữ tư tưởng'. Nếu đi đúng hướng, đây sẽ là không gian tiềm năng để sân khấu Việt Nam tạo dấu ấn riêng trên bản đồ sân khấu thử nghiệm quốc tế".

Đối thoại với sân khấu thế giới: Không phải để bắt chước, mà để tự định vị

Hội thảo cũng dành thời lượng đáng kể để nhìn nhận các tiết mục đến từ Đức và Trung Quốc.

Hội đồng nghệ thuật đánh giá cao tính kỷ luật trong cấu trúc vở diễn của các đoàn nghệ sĩ quốc tế, khả năng hòa quyện truyền thống và hiện đại của Mông Cổ, cũng như tinh thần thơ ca và triết lý tồn tại trong các vở diễn Ba Lan.

Các nghệ sĩ và ban tổ chức chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo

Nhà báo Nguyễn Thế Khoa - Phó Viện Trưởng Viện nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa dân tộc; Tổng biên tập Tạp chí Văn Hiến; Trưởng Ban Hội thảo liên hoan - chia sẻ: "Thử nghiệm quan trọng là tìm cho ra bản sắc riêng và quá trình thử nghiệm phải có sự sáng tạo, không phải biến mình thành bản sao".

Ninh Bình – không gian văn hóa cho sáng tạo

Việc tổ chức hội thảo tại Ninh Bình – vùng đất giàu chiều sâu lịch sử và văn hóa – cũng được nhiều đại biểu đánh giá là một quyết định đúng đắn. Không gian thiên nhiên, di sản và bề dày văn hóa của Ninh Bình tạo nên một "trường cảm xúc" đặc biệt cho các cuộc trao đổi chuyên môn về nghệ thuật.

Theo đại diện Ban tổ chức, liên hoan và hội thảo không chỉ dừng lại ở hoạt động nghề nghiệp, mà còn là một hình thức ngoại giao văn hóa, góp phần quảng bá hình ảnh Ninh Bình nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung đến bạn bè quốc tế.

Hội thảo sẽ được tổ chức phiên thứ hai (26-11) và phiên thứ ba (29-11)

Những trao đổi tại hội thảo không chỉ góp phần tổng kết chuyên môn cho Liên hoan lần VI, mà còn là lời mời gọi đối với sân khấu Việt Nam: Dám khác biệt, dám đi xa nhưng không đánh mất căn cốt văn hóa của chính mình.

Bài và ảnh: Thanh Hiệp