Hà Tiên - Miền văn hóa, lịch sử thời mở cõi

Hà Tiên - vùng cực Nam của Tổ quốc, nơi đây không chỉ nổi tiếng bởi vẻ đẹp thiên nhiên hữu tình mà còn bởi lớp trầm tích văn hóa dày dặn, gắn liền với quá trình mở đất về phương Nam. Từ thế kỷ XVII, Mạc Cửu đã chọn vùng đất này làm nơi lập nghiệp, khai khẩn hoang vu, lập trấn Hà Tiên và gây dựng thương cảng sầm uất. Khi vua Gia Long tiến về phương Nam, Hà Tiên trở thành vị trí chiến lược quan trọng về cả kinh tế lẫn quốc phòng. Chính những dấu tích lịch sử ấy đã tạo nên một Hà Tiên đa sắc, vừa “giàu chất người” vừa đậm bản sắc Nam Bộ.

Các lễ hội tại Hà Tiên hàng năm thu hút hàng chục ngàn người du khách thập phương.

Miền đất của những huyền thoại

Nhắc đến Hà Tiên không thể quên hệ thống truyền thuyết phong phú, được truyền lại qua nhiều đời, gắn với cảnh quan thiên nhiên đặc sắc. Trong đó nổi tiếng nhất là truyền thuyết đảo Hải Tặc, cụm đảo nằm ngoài khơi Hà Tiên, từng khiến thương thuyền người Hoa, người Mã Lai khiếp sợ vì những băng cướp biển hoạt động mạnh vào thế kỷ XVI - XVII. Dù ngày nay toàn bộ khu vực đã bình yên, trở thành đặc khu mới là một hòn đảo xinh đẹp an bình. Nhưng dấu ấn của truyền thuyết ấy vẫn là chất liệu hấp dẫn du khách thích tìm hiểu lịch sử và khám phá thiên nhiên kỳ bí ở nơi này.

Lăng Mạc Cửu.

Ngoài ra, Hà Tiên còn được biết đến qua Hà Tiên thập cảnh - 10 cảnh đẹp ghi trong thi tập của Mạc Thiên Tích (con trai Mạc Cửu). Những địa danh như Thạch Động, Đông Hồ, Lộc Trĩ Thôn hay Bình San đều gắn liền với những câu chuyện dân gian, truyền thuyết và thơ ca, tạo nên chiều sâu văn hóa độc nhất cho vùng đất này.

Không chỉ có truyền thuyết, Hà Tiên còn sở hữu những lễ hội truyền thống đậm chất nhân văn, phản ánh đời sống tâm linh của cư dân biên viễn. Lễ hội Tao Đàn Chiêu Anh Các, lễ giỗ Mạc Cửu, lễ hội đình thần, hay các lễ hội dân gian của người Khmer đều góp phần tạo nên bức tranh văn hóa đa dạng, thu hút du khách mỗi dịp đầu xuân. Du khách đến đây không chỉ tham quan mà còn được hòa mình vào không khí lễ hội đặc trưng của vùng đất Nam Bộ, cảm nhận sự mến khách chân thành của người dân Hà Tiên.

Nơi hội tụ tinh hoa ẩm thực đặc sắc

Bên cạnh giá trị lịch sử - văn hóa, Hà Tiên còn khiến du khách nhớ mãi bởi kho tàng ẩm thực phong phú, đậm chất biển và mang hương vị riêng biệt như: bún kèn Hà Tiên là món ăn đặc trưng nhất, được chế biến từ cá biển nấu chung với nước cốt dừa tạo thành màu vàng bắt mắt. Sợi bún nhỏ, ăn kèm rau sống, dưa leo và đặc biệt là “chuối chát” - thứ nguyên liệu giúp cân bằng vị béo của nước lèo. Món bún kèn ở đây có vị mặn mà, thơm nồng và cay nhẹ, đậm chất vùng biên, khiến nhiều du khách ăn một lần là nhớ mãi.

Bún kèn Hà Tiên.

Gỏi cá trích - món ăn mang hương vị biển tươi rói cũng là đặc sản trứ danh của Hà Tiên. Cá chích được làm sạch, phi lê mỏng và trộn với nước cốt chanh để tái tự nhiên. Khi ăn cuốn cùng bánh tráng, rau sống, dừa nạo và đặc biệt là chén nước chấm pha kiểu Hà Tiên - có vị mặn của mắm, chua ngọt hài hòa và chút cay của ớt. Món gỏi cá chích không chỉ ngon mà còn thể hiện sự tinh tế của người dân vùng biển trong cách chế biến hải sản tươi.

Xôi Hà Tiên lại mang một phong vị khác, mộc mạc nhưng đầy hấp dẫn. Nổi tiếng nhất là xôi đậu phộng hoặc xôi nước cốt dừa, được nấu từ nếp vùng này vốn dẻo thơm. Nhiều du khách lựa chọn xôi ăn sáng bởi hương nếp quyện với vị béo nhẹ, đơn giản nhưng đậm chất quê nhà, thể hiện sự chân tình của con người Hà Tiên.

Một trong những món xôi của Hà Tiên.

Bánh canh ghẹ là món ăn được nhiều du khách tìm kiếm khi ghé chợ đêm Hà Tiên. Ghẹ biển tươi sau khi luộc đỏ au được bóc và cho vào tô bánh canh, nước dùng trong, ngọt thanh từ xương và hải sản. Vị ngọt tự nhiên của ghẹ hòa với sợi bánh canh mềm dai khiến món ăn trở thành lựa chọn lý tưởng cho bữa tối nhẹ nhàng nhưng trọn vị. Tô bánh canh ghẹ Hà Tiên không chỉ là món ăn mà còn là trải nghiệm ẩm thực gắn liền với biển cả mênh mông của vùng đất này.

Ngày nay, Hà Tiên đang hướng đến phát triển du lịch bền vững, gắn kết giữa bảo tồn văn hóa và phát huy giá trị thiên nhiên. Du khách đến Hà Tiên không chỉ để nghỉ dưỡng mà còn để tìm hiểu về quá trình mở đất, về những truyền thuyết kỳ thú, những lễ hội đậm chất nhân văn và trải nghiệm những món ăn gắn liền với đời sống người dân bản địa.

Với bề dày lịch sử, kho tàng truyền thuyết phong phú cùng ẩm thực đặc sắc, Hà Tiên không chỉ là vùng đất đẹp, mà còn là nơi lưu giữ những giá trị tinh thần sâu sắc của người Việt vùng biên giới Tây Nam. Đây chính là sức hút đặc biệt khiến Hà Tiên mãi là điểm đến không thể bỏ lỡ trên bản đồ du lịch Việt Nam.

Hoàng Nghiệp