Di sản văn hóa từng bước khẳng định vị trí, vai trò quan trọng trong xã hội

Ngày 23-11 năm nay không chỉ kỷ niệm tròn 20 năm Ngày DSVH Việt Nam mà còn đánh dấu tròn 1 năm Quốc hội thông qua Luật DSVH sửa đổi, bổ sung. Luật DSVH và các văn bản thi hành đã kịp thời khắc phục những bất cập của hệ thống pháp luật hiện hành, đồng thời bổ sung các quy định mới nhằm giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tiễn. Trong đó, tiêu biểu nhất là việc Luật có hẳn một chương về di sản tư liệu, điều mà các nhà làm quản lý DSVH đã mong chờ bấy lâu.

Trình diễn Nhã nhạc cung đình Huế trong chương trình "Âm sắc Hoàng cung Huế". Ảnh: ĐẠI THẮNG

Chia sẻ với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, PGS, TS Lê Thị Thu Hiền, Cục trưởng Cục DSVH cho biết: “Cục DSVH và các cơ quan chức năng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang tiến hành kiểm kê các di sản tư liệu để tiến hành lập hồ sơ, đệ trình ghi danh vào danh mục di sản tư liệu quốc gia. Có thể thấy rằng trên bình diện thế giới, Việt Nam là một trong những quốc gia đi tiên phong trong việc luật hóa di sản tư liệu”.

Ngoài những kỳ vọng trên, theo PGS, TS Lê Thị Thu Hiền, những thành tựu nổi bật trong công tác bảo tồn và phát huy DSVH là hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về DSVH ngày càng được hoàn thiện, thể chế hóa đầy đủ đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về văn hóa và DSVH; công tác nghiên cứu, kiểm kê, xếp hạng và ghi danh DSVH đạt được những thành tựu tích cực; bộ máy quản lý DSVH từng bước được tinh gọn, kiện toàn.

“Dưới góc độ quản lý nhà nước về DSVH, theo tôi sự chuyển biến rõ rệt và sâu sắc nhất của lĩnh vực đó chính là: Sự thay đổi trong nhận thức của toàn xã hội về vai trò và ý nghĩa của DSVH ngày càng đồng bộ và đi vào chiều sâu - DSVH từng bước khẳng định được vị trí, vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, đã thực sự trở thành nguồn lực quan trọng góp phần phát triển kinh tế - xã hội, là cầu nối giữa Việt Nam với thế giới trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, PGS, TS Lê Thị Thu Hiền khẳng định.

Khẳng định vị trí, vai trò trong xã hội

Tính đến nay, cả nước có hơn 4 vạn di tích trong danh mục kiểm kê, có 9 DSVH và thiên nhiên thế giới, 147 di tích quốc gia đặc biệt, có 327 bảo vật quốc gia, 3.677 di tích quốc gia, gần 11.000 di tích cấp tỉnh, thành phố; có hơn 65.000 DSVH phi vật thể được kiểm kê, 722 DSVH phi vật thể được đưa vào danh mục Di sản quốc gia về DSVH phi vật thể và 16 DSVH phi vật thể đại diện của nhân loại và cần bảo vệ khẩn cấp; có 11 di sản tư liệu được UNESCO ghi danh…

DSVH đã thực sự trở thành một động lực phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, chỉ tính riêng các DSVH và thiên nhiên thế giới sau khi được UNESCO ghi danh đã trở thành những sản phẩm du lịch - văn hóa hoàn chỉnh có tính đặc thù, tạo ra những điểm, tuyến du lịch hấp dẫn, có tác dụng thúc đẩy sự phát triển ngành kinh tế mũi nhọn du lịch, thay đổi cơ cấu kinh tế của địa phương, tạo công ăn việc làm ổn định cho hàng vạn lao động tại địa phương có di sản, đóng góp vào phát triển bền vững về kinh tế - xã hội, môi trường và an ninh. Năm 2024, chỉ tính riêng 8 DSVH và thiên nhiên thế giới ở Việt Nam đã đón khoảng gần 15 triệu lượt khách du lịch (trong đó có hơn 6,3 triệu lượt khách quốc tế), với doanh thu từ vé tham quan và phí dịch vụ trực tiếp khoảng 7.749 tỷ đồng...

Trình diễn dân ca quan họ Bắc Ninh - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ảnh: HOA LƯ

PGS, TS Đặng Văn Bài, Phó chủ tịch Hội đồng DSVH Quốc gia khẳng định: “Những năm qua, các DSVH được nhận diện giá trị, bảo tồn và phát huy, góp phần không nhỏ vào việc giáo dục lịch sử, vun đắp truyền thống tốt đẹp của dân tộc; thể hiện vai trò quan trọng trong việc giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện, hình thành nên nguồn nhân lực đóng góp trực tiếp, quyết định vào sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước”.

Với mong muốn biến di sản thành tài sản, PGS, TS Đặng Văn Bài đề xuất: “Trước hết, chúng ta cần tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức nhân dân về DSVH. Các địa phương có DSVH cần có cách thức hoạt động hiệu quả, phù hợp để chính người dân được hưởng lợi khi tham gia vào các hoạt động bảo tồn, lan tỏa DSVH. Cần nâng cao năng lực cán bộ văn hóa cấp cơ sở bởi hiện nay lực lượng này hiện còn thiếu và yếu”.

Theo TS Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, bên cạnh những chuyển biến tích cực nêu trên, nhận thức xã hội về DSVH chưa thật sự đồng đều, sâu sắc và toàn diện, nhất là trong việc xử lý hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển; việc tuyên truyền, quảng bá về DSVH chưa mang lại hiệu quả như mong đợi. Nguồn lực đầu tư cho DSVH còn chưa tương xứng với nhu cầu thực tiễn; kinh phí đầu tư cho hoạt động tu bổ di tích còn thấp dẫn đến tình trạng một số di tích bị xuống cấp, hư hỏng, ảnh hưởng đến sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của người dân.

“Điều đáng lo là hoạt động đăng ký di vật, cổ vật chưa thực sự tương xứng với hiện trạng di vật, cổ vật hiện đang được lưu trữ trong cộng đồng, dẫn đến việc quản lý, bảo vệ di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia chưa được thực sự hiệu quả, minh bạch. Nguy cơ mai một DSVH phi vật thể, di sản tư liệu còn cao. Hoạt động buôn bán trái phép cổ vật có nguồn gốc ở Việt Nam vẫn đang diễn ra tại một số thị trường buôn lậu quốc tế, chủ yếu là các cổ vật có giá trị bị đưa ra khỏi Việt Nam trong thời gian chiến tranh”, TS Hoàng Đạo Cương lưu ý.

Theo QĐND